Miesiąc: czerwiec 2021

Do Sądu Najwyższego trafiło pytanie prawne „czy ważne i dopuszczalne jest zastrzeżenie na podstawie art. 483 § 1 k.c. kary umownej w postaci określonego procentu wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki bez określenia końcowego terminu naliczenia kary umownej ani jej kwoty maksymalnej”? Sąd Okręgowy w Łodzi prowadząc sprawę o sygnaturze akt III CZP 16/21 doszedł do wniosku, że w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego istnieje rozbieżność w tym zakresie.

Orzecznictwo

Definicję kary umownej zawiera art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Sąd Okręgowy w Łodzi powziął wątpliwość w kwestii ważności zastrzeżenia w umowie kary umownej w postaci określonego procentu wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki bez określenia końcowego terminu naliczania kary umownej ani jej kwoty maksymalnej.

Skład orzekający przytoczył m.in. wyrok z 22 października 2015 r. w którym Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że nieokreślenie w umowie końcowego terminu naliczania kar umownych ani ich kwoty maksymalnej prowadzi do obciążenia zobowiązanego tym świadczeniem w nieokreślonym czasie, a zatem w istocie tworzy zobowiązanie wieczne, niekończące się (sygn. akt IV CSK 687/14).

Zgodnie z powyższym stanowiskiem, umowa musi zawierać klauzule, przewidujące maksymalną kwotę kary umownej. Konkurencyjny pogląd nie wymaga zastrzeżenia w umowie maksymalnej kary umownej z tytułu niewykonania, lub nienależytego wykonania zobowiązania.

 

 

Sposób określenia sumy zapłaty

Norma wynikająca z art. 483 § 1 k.c. wymaga określenia sumy pieniężnej podlegającej zapłacie w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego. Obowiązek ten uznaje się za spełniony, kiedy strony z góry określają wysokość kary umownej albo gdy w treści umowy wskazują podstawy ostatecznego określenia jej wysokości. Z drugiej strony kolejny przytoczony przez Sąd Okręgowy wyrok Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2017 r., stanowi, że choć z przepisów Kodeksu cywilnego wynika nakaz wyrażenia sumy kwotowo w chwili zastrzeżenia kary umownej, to nie ma obowiązku podania konkretnej sumy pieniężnej stanowiącej karę umowną. Strony bowiem mogą określić karę pośrednio, przez wskazanie kryteriów pozwalających na wyliczenie sumy, którą dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi (np. procent udziału).

Sąd Okręgowy przytoczył również wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2019 r., sygn. I CSK 280/18 w którym przyjęto, że jeżeli strony nie ustalą w umowie wprost kwoty kary umownej, to powinny wprowadzić taki miernik jej wyliczenia, aby chodziło jedynie o dokonanie w przyszłości (gdy zajdą przesłanki naliczenia tej kary) działania o charakterze arytmetycznym, bez konieczności ustalenia podstawy, od której będzie uzależniona wysokość kary umownej. W przeciwnym razie postanowienie umowne będzie nieważne jako sprzeczne z art. 483 § 1 k.c. Sąd Okręgowy wskazał także na głosy doktryny, że karę umowną można wyrazić kwotowo lub jako ułamek świadczenia głównego.

Rozstrzygnięcie przedmiotowego problemu ma doniosłe znaczenie z uwagi na możliwość trwałego przesądzenia sposobu zastrzegania kary umownej w umowach, a także ważność już zastrzeżonych kar umownych.

 

 

W poniedziałek Naczelny Sąd Administracyjny wydał w siedmioosobowym składzie uchwałę w sprawie opodatkowania umów najmu, dzierżawy itp. Wniosek do sądu złożył w tej kwestii Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. Szczegóły sprawy dotyczyły przesłanek ustawy o PIT decydujących, które zyski z wynajmowania nieruchomości są opodatkowane jako przychody z działalności gospodarczej, a nie z najmu.

W sentencji uchwały z 24 maja 2021 r. (sygn. akt II FPS 1/21) Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że uzyskiwane przez podatników przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze, zalicza się bez ograniczeń do źródła przychodów wymienionego w art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, chyba że stanowią składnik wprowadzony przez nich do majątku związanego z wykonywaną działalnością gospodarczą.

Sąd stwierdził stwierdził, że jeżeli podatnik:

a) nie podejmuje czynności zmierzających do wyraźnego wyodrębnienia przedsiębiorstwa poprzez stworzenie zorganizowanego zespołu składników materialnych i niematerialnych mających służyć tej działalności,

b) nie buduje struktury organizacyjnej pozwalającej mu na zarządzanie tą wydzieloną częścią majątku,

c) nie wypracowuje strategii tej działalności (planów co do jej rozwoju, badania rynku pod kątem potrzeb potencjalnych najemców, dostosowywania składników majątku do tych potrzeb), ale jedynie lokuje nadwyżki posiadanych środków (uzyskiwanych z różnych źródeł przychodu) w zakup nieruchomości (w tym także lokali), które następnie wynajmuje, to nie można uznać, że składniki majątkowe związane są z działalnością gospodarczą

„Jest to dobra wiadomość dla przedsiębiorców, którzy wynajmują składniki majątku wycofane z działalności gospodarczej i opodatkowują najem ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Uchwała uniemożliwia organom podatkowym opodatkowanie przychodów uzyskiwanych z najmu tych składników majątkowych jako przychodów z działalności gospodarczej” – komentuje zastępca rzecznika – Jacek Cieplak na stronie biura rzecznika małych i średnich przedsiębiorców.

 

Treść wniosku

Trybunał Konstytucyjny zajął się kwestią zgodności z konstytucją art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tym przepisem za pracownika w rozumieniu ustawy systemowej uważa się również osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług albo umowy o dzieło, jeżeli zawarta została z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, a także jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy.

Organizacje pracodawców skierowały w tej sprawie wnioski do Trybunału w latach 2015-16. Ich treść dotyczyła konsekwencji ww. regulacji dla pracodawcy jakim jest nadanie im statusu płatnika składek z tytułu umowy cywilnoprawnej zawartej z osobą trzecią.

Zdaniem Trybunału ta jest zgodny z zasadą poprawnej legislacji wywodzoną z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, potwierdził również, że istotą zakwestionowanej regulacji jest ochrona praw pracowniczych i uniemożliwienie pracodawcom obchodzenia przepisów prawa przez przekazywanie pracowników innej firmie, która zawierałaby z nimi umowę zlecenia (objętą zwolnieniem ze składki) albo umowę o dzieło (nieobjętą obowiązkiem ubezpieczenia), w ramach których pracownik wykonywałby na rzecz pracodawcy takie same obowiązki, jakie były przedmiotem umowy o pracę. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił tym samym zastrzeżeń Wnioskodawców, że zaskarżony przepis nie odpowiada celom zamierzonym przez ustawodawcę, uznając zarzuty naruszenia zasady poprawnej legislacji polegające na objęciu zakresem zaskarżonego przepisu szerszego spektrum przypadków niż założone przez ustawodawcę, za nieuzasadnione. Trybunał dodał również, że przepis jest jasny i precyzyjny w stopniu umożliwiającym adresatom tego przepisu odtworzenie zakresu swojego zobowiązania. Stała linia orzecznicza Sądu Najwyższego i sądów powszechnych pozwalała na rozstrzygnięcie pojawiających się na tle zaskarżonej regulacji wątpliwości interpretacyjnych przy użyciu powszechnie przyjętych metod wykładni,

Uwaga dla pracodawców

W świetle powyższego rozstrzygnięcia, przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, że umowy zawierane przez ich pracowników z podmiotami trzecimi, w ramach których świadczą oni usługi na rzecz swojego pracodawcy, wciąż nie zwalniają ich z obowiązków płatnika składek, a w związku z tym obarczają podwójną odpowiedzialnością wobec pracowników i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Także w przypadku umów zlecenia należy wykazać taki przychód wraz z przychodem ze stosunku pracy w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika przez pracodawcę.