Miesiąc: sierpień 2021

Sejm przyjął nowelizację Kodeksu cywilnego, która umożliwia przyznanie zadośćuczynienia za naruszenie więzi rodzinnej jako dobra osobistego. Projekt ustawy skierował w kwietniu br. Prezydent RP. Nowelizacja uzupełnia Kodeks cywilny o przepis istotny zwłaszcza dla bliskich osób, które są w stanie wegetatywnym np. na skutek wypadku komunikacyjnego czy błędu medycznego. Chodzi o przyznanie im prawa do zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w postaci zerwanej więzi rodzinnej w następstwie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała. To rozwiązanie jest potrzebne ze względu na obecnie istniejącą rozbieżność w orzecznictwie, także Sądu Najwyższego. Nowelizacja została przyjęta jednogłośnie pod koniec czerwca.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu celem tej zmiany jest ustanowienie prawidłowej podstawy normatywnej dla odpowiedzialności cywilnej za krzywdę najbliższych członków rodziny poszkodowanego, która polega na niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej z poszkodowanym, z powodu wyrządzenia u poszkodowanego trwałego i ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

Jak czytamy na stronie Rzecznika Finansowego Prezydent proponuje dodanie art. 446[2] w Kodeksie cywilnym. Przepis przyznałaby najbliższym członkom rodziny poszkodowanego zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w postaci zerwanej więzi rodzinnej w następstwie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia poszkodowanego, na skutek którego poszkodowany znajduje się w stanie wegetatywnym.

Orzecznictwo i poglądy doktryny

„To bardzo potrzebna inicjatywa, ponieważ chodzi o potwierdzenie, że więź rodzinna jest dobrem osobistym, którego naruszenie zasługuje na zadośćuczynienie. Rodziny poważnie poszkodowanych już od kilkunastu miesięcy żyją w niepewności, którą należy usunąć. Wprowadzenie ustawowej regulacji sprawi, że ich uprawnienia nie będą mogły być kwestionowane np. przez ubezpieczycieli sprawców szkód, w wyniku których poszkodowani znaleźli się w stanie wegetatywnym” – mówi dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, prof. UŁ, Rzecznik Finansowy.

Rzecznik przypomina, że ubezpieczyciele zyskali podstawę do takiego stanowiska na skutek uchwały Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN z 22 października 2019 r. (sygn. akt I NSNZP 2/19). Zajęła ona zupełnie przeciwstawne stanowisko do przedstawionego kilka miesięcy wcześniej przez Izbę Cywilną SN. 27 marca 2018 r. Podjęła ona uchwałę z wniosku Rzecznika Finansowego (III CZP 36/17) oraz w dwóch innych sprawach dotyczących tego samego problemu (III CZP 69/17 i III CZP 60/17). Konstatacja wszystkich trzech uchwał była jasna: Sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu. Na tej podstawie zadośćuczynienie mogłoby być wypłacane np. z polisy OC komunikacyjnego, jeśli poszkodowany ucierpiał w wypadku samochodowym. Takie same zasady miałby też zastosowane w odniesieniu do bliskich osób poszkodowanych w wyniku błędów medycznych np. tych popełnionych przy porodzie.

Z uwagi na tak jaskrawą rozbieżność orzecznictwa w odstępie czasowym zaledwie kilku miesięcy, należy pozytywnie ocenić wystąpienie rzecznika z wnioskiem o uchwałę. Dowodzi to również wagi przyjętej przez Sejm ustawy. Od tej pory bliscy osób, wobec których naruszono więź rodzinną, lub całkowicie ich jej pozbawiono otrzymali prawną podstawę do zasądzenia zadośćuczynienia, co będzie miało znaczenie zwłaszcza w licznych sporach z ubezpieczycielami.

Więcej informacji na stronie Rzecznika Finansowego: https://rf.gov.pl/2021/04/23/rodziny-powaznie-poszkodowanych-czekaja-na-nowe-regulacje/

Sejm uchwalił 24 czerwca nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego, która uzupełnia zapisy chroniące konsumentów m.in. o kwestie sporów o nakazy zapłaty na podstawie weksla, a także rozszerza katalog czynów nieuczciwej konkurencji.

Autorem projektu nowelizacji było Ministerstwo Sprawiedliwości. Głównym celem wprowadzonych zmian jest potrzeba dostosowania przenoszalności weksla w obrocie konsumenckim do przepisów procesowych. Skoro przedsiębiorca, występując na drogę sądową na podstawie wystawionego przez konsumenta weksla, będzie musiał dołączyć wraz z pozwem umowę główną, z której roszczenia weksel zabezpieczał, bez wprowadzenia ograniczeń w prawie materialnym, wymaganie przedstawienia takiej umowy przez sąd od osoby trzeciej byłoby co najmniej utrudnione. Wykonalność nałożonych zarówno na przedsiębiorcę, jak i na sąd obowiązków należy zdaniem resortu sprawiedliwości zapewnić już na etapie kreowania praw i obowiązków z weksla.

Zgodnie z informacją ze strony rządu projekt dostosowuje polskie prawo do przepisów Unii Europejskiej dotyczących ochrony konsumentów. Nowe rozwiązania umożliwią oddanie pisma procesowego, z zachowaniem terminu, w placówce dowolnego operatora pocztowego świadczącego usługi powszechne. Doprecyzowano także regulację dotyczącą wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniach sądowych.

Kontrola z urzędu

W dotychczasowym stanie prawnym prawo polskie nie przewidywało kontroli umowy, na podstawie której roszczenie kierowane przeciwko konsumentowi powstało w związku z umową o kredyt konsumencki zabezpieczoną wekslem

Jak podaje Kancelaria Premiera zaproponowane zmiany doprowadzą do złagodzenia wymagań w tym zakresie, a ponadto zobowiążą sądy do weryfikacji umowy, której roszczenia zostały zabezpieczone wekslem pod kątem klauzul niedozwolonych. Dzięki nowym rozwiązaniom konsumenci i inne strony procesu cywilnego, będą mogli korzystać z porównywalnego w całej UE poziomu ochrony swoich praw.

 

Najważniejsze rozwiązania obejmują:

• Oddanie pisma procesowego – w formie przesyłki poleconej – w placówce każdego operatora pocztowego w Polsce, będzie równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Zagwarantuje to dostarczenie do sądu nadanych przesyłek w odpowiednim i przewidywalnym czasie oraz umożliwi zachowanie terminu do dokonania czynności procesowej.
• Wprowadzone zostały zmiany korzystne dla konsumentów – dłużników. Jeśli konsument zostanie pozwany na podstawie weksla, który wystawił np. bankowi, sąd będzie musiał z urzędu zbadać umowę, jaka była podstawą wystawienia weksla, pod kątem nieuczciwych postanowień.
• Dodatkowo, konsument w takim sporze będzie miał wydłużony termin do wniesienia zarzutów (do miesiąca na terenie Polski), natomiast opłata sądowa od zarzutów konsumenta nie będzie mogła wynosić więcej niż 750 zł.
• Osoba ubiegająca się o pomoc prawną będzie mogła uzyskać zwrot poniesionych kosztów tłumaczenia dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Nowe rozwiązania wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Kwestia przedawnienia roszczeń z wadliwej umowy o kredyt frankowy budzi duże kontrowersje. Uchwała Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. zapadła w sprawie o sygn. akt III CZP 6/21 ma za zadanie usunąć wątpliwości związane z przedawnieniem roszczeń stron takiej umowy. Uchwała ta spotkała się z krytyką. Niemniej to ta uchwała będzie kształtowała linię orzeczniczą z tego względu, że nadano jej moc zasady prawnej. Warto również zwrócić uwagę na ostatnio opublikowane uzasadnienie powyższej uchwały w zakresie w jakim dotyczy ono instytucji przedawnienia.

W ,,klasycznym” ujęciu przedawnienia na gruncie prawa cywilnego stan wymagalności roszczenia (czyli początek biegu terminu przedawnienia) nie zależy od wiedzy wierzyciela o istnieniu tego roszczenia, a więc  okres przedawnienia może upłynąć, zanim wierzyciel dowie się o możliwości dochodzenia roszczenia – tak np. wskazał SN w wyr. z 16.12.2014 r., sygn. akt III CSK 36/14. Powyższa argumentacja ma za zadanie zapewnienie stabilizacji stosunków prawnych, aby uniknąć sytuacji w których wierzyciel dochodziłby świadczenia po 20 czy 30 latach od spełnienia świadczenia, ponieważ dopiero po tylu latach wierzyciel ,,zyskał” świadomość, że to co świadczył przed laty było nienależne.

Takie, nazwijmy to klasyczne ujęcie przedawnienia, dezaktualizuje się w zderzeniu z prawem unijnym w zakresie ochrony pro konsumenckiej. Przede wszystkim u podnóża wzmożonej ochrony prawnej konsumentów istnieje założenie, które trudno podważyć, tzn. konsument znajduje się w gorszym położeniu niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych (musi godzić się na warunki umowy sporządzonej wcześniej przez przedsiębiorcę), jak i ze względu na stopień poinformowania. Właśnie ze względu na gorsze położenie konsumenta niż przedsiębiorca, TSUE przy instytucji przedawnienia zwraca uwagę na konieczność uwzględnienia momentu powzięcia wiedzy przez konsumenta o nieuczciwym charakterze warunku umowy czy też momentu z jakim konsument powinien racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o nieuczciwym charakterze warunku tej umowy (tak wyrok z dnia 9 lipca 2020 r., C-698/18 i C-699/18, SC Raiffeisen Bank SA, pkt 63-67, 75).

Odnosząc się do powyższego nurtu wyznaczonego przez TSUE, SN w uzasadnieniu uchwały zapadłej w sprawie  sygn. akt III CZP 6/21 wskazał, że w sprawach dotyczących kredytów frankowych termin rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia nie można wiązać automatycznie z momentem spełnienia świadczeń przez strony (czyli tak jakby zakładało klasyczne ujęcie instytucji przedawnienia).

SN wskazał, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. W praktyce trudności interpretacyjne może powodować w szczególności ustalenie kiedy konsument mógł rozsądnie rzecz ujmując dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze  postanowienia.

SN zwrócił też uwagę, że konsument – mając świadomość niedozwolonych postanowień umownych – może zrezygnować z ochrony jaką dają mu przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych, gdyby np. konsekwencją skorzystania z tej ochrony byłby upadek umowy wywołujący niekorzystne skutki dla konsumenta.  SN uznał to za istotną okoliczność w kontekście ustalenia początku biegu terminu przedawnienia roszczeń banku wynikających z upadku umowy ze względu na niedozwolone postanowienia umowne, tj. roszczeń dotyczących w szczególności zwrotu wypłaconej kwoty kredytu. I tak SN stanął na stanowisku, że bieg terminu przedawnienia roszczeń banku może rozpocząć się dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji co  do rezygnacji z sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej). Przy czym konsument podejmując taką decyzję musi mieć świadomość z jakimi konsekwencjami dla niego wiąże się skorzystanie z ochrony jaką dają mu przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych. Jak argumentuje SN – do chwili, w której należycie poinformowany konsument wyrazi zgodę na związanie niedozwolonym postanowieniem umownym albo zgody tej odmówi (ew. upłynie rozsądny czas do jej wyrażenia), umowa kredytu, która bez tego postanowienia nie może wiązać, znajduje się w stanie bezskuteczności zawieszonej, tj. nie wywołuje skutków prawnych, choć skutki te może nadal wywołać w razie wyrażenia zgody na postanowienie albo – jeżeli są spełnione stosowne przesłanki – w razie jego zastąpienia regulacją zastępczą. Jest jasne, że tak długo jak trwa stan zawieszenia, kredytodawca nie może domagać się spełnienia uzgodnionych w tej umowie świadczeń.

Innymi słowy dopiero stanowcza decyzja dobrze poinformowanego konsumenta, że nie chce rezygnować z ochrony prawnej przeciwko niedozwolonym postanowieniom umownym umożliwia bankowi dochodzenie roszczeń.

Można zgłaszać szereg zastrzeżeń do takiego toku rozumowania.

Po pierwsze skąd wiadomo, że konsument ma świadomość z jakimi konsekwencjami dla niego wiąże się skorzystanie z ochrony jaką dają mu przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych. Same sądy powszechne mają problem z ustaleniem czy w przypadku uznania umowy o kredyt frankowy za nieważną, jej strony mogą żądać od siebie nawzajem więcej niż zawrotu tego co sobie świadczyły np. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w sprawie Sygn. akt I C 1297/21 skierował pytanie do TSUE czy takie dodatkowe roszczenia mogą być przez strony zgłaszane. Również Sąd Najwyższy nie wypowiedział się w tej sprawie jednoznacznie. Skoro, więc judykatura napotyka na problemy z ustaleniem konsekwencji upadku umowy ze względu na stosowanie w niej niedozwolonych postanowień umownych, to tym bardziej konsument nie może być w pełni świadomy tego z czym wiąże się dla niego skorzystanie z ochrony jaką dają mu przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych.

Po drugie, nie jest tak, że bank musi bezczynnie czekać na stanowisko konsumenta czy wyraża zgodę lub sprzeciw na związanie niedozwolonym postanowieniem umownym. Bank mógłby wezwać konsumenta do złożenia takiego oświadczenia i w ten sposób uchylić stan zawieszenia uniemożliwiający bankowi dochodzenia własnych świadczeń. Przecież bank jako podmiot profesjonalny powinien liczyć się z tym, że w przyszłości konsument może kwestionować wątpliwe postanowienia waloryzacyjne w umowie o kredyt frankowy.

Po trzecie, możliwość rezygnacji z ochrony jaką dają przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych istnieje w interesie konsumenta. To konsument decyduje czy z tej możliwości skorzystać biorąc pod uwagę, że upadek umowy – jako konsekwencja skorzystania z takiej ochrony – może być dla konsumenta niekorzystny. Raczej rezygnacja ze skorzystania z takiej ochrony w przypadku, gdy konsument już wniósł pozew przeciwko bankowi, jest co najmniej wątpliwa. Tymczasem możliwość rezygnacji z takiej ochrony prawnej posłużyła de facto za element argumentacji przeciwko konsumentom, umożliwiając skuteczne dochodzenie roszczeń przez banki w zakresie braku możliwości podważania tych roszczeń przez odwoływanie się do ich przedawnienia.

Mimo wielu wątpliwości jakie wzbudza omawiana uchwała SN, warto jeszcze raz podkreślić, że będzie ona stanowić punkt odniesienia dla spraw o kredyty frankowe. Przede wszystkim bazując na uzasadnieniu tej uchwały można wskazać, że:

1. omawiana uchwała umożliwia uwzględnianie w roszczeniach konsumenta wpłat rat, które jeszcze na gruncie ,,klasycznego” prawa cywilnego uznane byłyby za przedawnione. W tym kontekście należałoby zbadać kiedy konsument uzyskał wiedzę na temat niedozwolonych postanowień umownych, lub kiedy rozsądnie ujmując mógł taką wiedzę pozyskać – i ten moment ustalić za początek biegu terminu przedawnienia roszczeń konsumenta. Ustalenie takiego momentu – jak sygnalizowano powyżej – nie jest wolne od problemów. Linia orzecznicza będzie dopiero kształtować się w tym kontekście.
2. omawiana uchwała otwiera bankom możliwość skutecznego dochodzenia zwrotu wypłaconej konsumentowi kwoty kapitału, ponieważ termin biegu przedawnienia roszczeń banku nie rozpoczyna się z dniem wypłaty kwoty czy transz kredytu, a od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna tj. dobrze poinformowany konsumenta wyraził wiążącą decyzję co  do rezygnacji  z ,,sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej)”. Ustalenie kiedy konsument podejmuje taką świadomą decyzję (przy uwzględnieniu konsekwencji upadku umowy) również otwiera pole do interpretacji.

 

 

Wprowadzenie nowych dowodów osobistych z odciskami palców i podpisem posiadacza wynika z konieczności dostosowania polskich przepisów do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/1157 z 20 czerwca 2019 r. Chodzi m.in. o ujednolicenie krajowych przepisów w tym zakresie. Termin wdrożenia nowelizacji został jednak wydłużony. Pierwotnie, Sejm zakładał wprowadzenie nowej formy dokumentów już od 2 sierpnia. Aktualnie dokładna data nie jest jeszcze znana i ma zostać określona wkrótce.

Usługi bez wychodzenia z domu

Na stronie rządu została opublikowana wypowiedź ministra sekretarza stanu ds. cyfryzacji w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w tej sprawie.

– „Wszystko, co robimy ma jeden cel: zależy nam, aby Polacy możliwie najwięcej spraw urzędowych mogli załatwiać bez wychodzenia z domu. Pracujemy nad tym, aby nasze e-usługi były proste i intuicyjne. Wszystko po to, by mogły z nich korzystać także osoby dopiero stawiające swoje pierwsze kroki w internecie” – mówi minister Janusz Cieszyński.

– „Wszystkie dostępne obecnie e-usługi można znaleźć na portalu GOV.pl. Wkrótce pojawią się kolejne, w tym te, na które czekało wielu Polaków. A to wszystko dzięki przyjętym we wtorek przez Radę Ministrów przepisom” – dodaje.

Co się zmieni?

Po wdrożeniu tych zmian osoby, które są właścicielami nieruchomości (i chcą w niej zameldować się online) nie będą musiały już tego udowadniać. Weryfikacja nastąpi automatycznie, bez udziału urzędnika rozpatrującego wniosek. Dzięki temu cały proces będzie jeszcze szybszy i wygodniejszy.

Kolejna zmiana to nowa e-usługa – możliwość pobrania z rejestru PESEL zaświadczenia zawierającego pełny lub częściowy odpis naszych danych oraz danych naszych dzieci. Po wejściu w życie nowych regulacji uzyskanie takiego zaświadczenia będzie możliwe od ręki.

Regulacja wprowadzi również do dowodu dwa odciski palców w formatach cyfrowych za wyjątkiem dowodów osób poniżej 12. roku życia oraz osób, od których pobranie odcisków palca jest niemożliwe. Odciski palców będą odwzorowywane w urzędzie. Ponadto dowód będzie zawierał również dowód posiadacza z zastrzeżeniem kilku wyjątków m.in. osób poniżej 12. roku życia. Zmieni się również warstwa wizualna dowodu.

Dowód osobisty wydany osobie, która nie ukończyła 12 roku życia, będzie ważny przez okres 5 lat od daty wydania dowodu osobistego. Dowód osobisty wydany osobie, która ukończyła 12 rok życia, będzieważny przez okres 10 lat od daty wydania dowodu osobistego.

Po zmianach nie będzie konieczności wymiany dotychczas posiadanych dokumentów. Nowelizacja przewiduje, że dowody wydane przed zmianami będą ważne na okres, na jaki zostały wydane, ale nie dłużej niż do 3 sierpnia 2031 roku.

Nie tylko dowody, czyli ułatwienia proceduralne e-usług

Zgodnie z informacją z rządowej strony nowe regulacje przewidują także pojawienie się e-usługi, dzięki której każdy będzie mógł pobrać informację o odbiorcach swoich danych z Rejestru Dowodów Osobistych i Rejestru PESEL. Usługa będzie umożliwiać sprawdzenie zdarzeń, które miały miejsce w ciągu 5 lat od ich zaistnienia. Co ważne, tylko my będziemy mogli sprawdzić, kto odbiera nasze dane lub dane dotyczące dziecka pozostającego pod naszą władzą rodzicielską. Takiej możliwości nie będzie miał nikt postronny. Każdy z nas już teraz ma prawo poprosić o takie informacje, a państwo ma obowiązek je przekazać. Obecnie jednak uzyskanie takich informacji nie jest zautomatyzowane i pomimo zawnioskowania o nie elektronicznie wymaga udziału urzędnika. Po wejściu w życie nowych przepisów – nie dość, że prościej będzie uzyskać informację o odbiorcach danych, to jeszcze dużo krócej niż obecnie trzeba będzie na nią czekać. Dostaniemy ją od ręki.

A kto może być odbiorcą naszych danych z Rejestru Dowodów Osobistych i Rejestru PESEL? Definiuje to art. 4 pkt 9 RODO. Zgodnie z tym przepisem odbiorcą może być osoba fizyczna lub prawna, organ publiczny, jednostka lub inny podmiot, któremu ujawnia się dane osobowe, niezależnie od tego, czy jest stroną trzecią. Tyle teorii. W praktyce to np. Narodowy Fundusz Zdrowia, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Poczta Polska itp.

Terminy

Informacja dotycząca daty wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających wydawanie dowodu osobistego zawierającego odciski palców ma zostać ogłoszona w Dzienniku Ustaw oraz na stronie Biuletynu Informacji Publicznej ministra ds. cyfryzacji co najmniej 14 dni przed wejściem w życie.

Sąd Najwyższy wyrokiem z 24 lutego 2021 r orzekł, że wierzyciel nie ponosi odpowiedzialności za zaspokojenie się ze środków omyłkowo wpłaconych na rachunek dłużnika (sygn. akt SN III CSKP 59/21). Odpowiedzialności nie można przypisać także bankowi prowadzącemu rachunek klienta. Sąd uwzględnił skargę kasacyjną banku i i przekazać sprawę Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.

Stan faktyczny

W dniu 26 kwietnia 2016 r. komornik dokonał zajęcia rachunku bankowego K. P. w Banku Spółdzielczym w S. W dniu 5 maja 2016 r. strona powodowa przelała na rachunek bankowy K. P. kwotę 120.979,85 zł, jako tytuł wskazując faktury VAT z 21 kwietnia 2016 r. i z 22 kwietnia 2016 r. Na obu fakturach jako sprzedawca figurował R. M., zaś nabywcą towaru była powodowa spółka. Pismem z 10 maja 2016 r. strona powodowa zwróciła się do strony pozwanej o zwolnienie spod zajęcia kwoty 120.979,85 zł znajdującej się na rachunku bankowym K. P., wskazując, że została ona przez Spółkę przelana na ten rachunek omyłkowo.

Pismem z 10 maja 2016 r. strona powodowa zwróciła się do strony pozwanej (banku) o zwolnienie spod zajęcia kwoty 120.979,85 zł znajdującej się na rachunku bankowym K. P., wskazując, że została ona przez spółkę przelana na ten rachunek przez pomyłkę. Następnego  dnia powód zwrócił się z podobnym wnioskiem do komornika. Zarówno bank jak i komornik odmówili zwolnienia wskazanej kwoty. Ostatecznie komornik przekazał z zajętych 107 tys. zł 98 tys. wierzycielowi K. P., czyli pozwanemu bankowi. Resztę zaliczył na poczet kosztów egzekucji.

Poszkodowana spółka pozwała bank, wskazując, że wyrządził jej szkodę poprzez zajęcie należących do spółki kwot na rachunku K. P. Sąd rejonowy oddalił powództwo, wskazując, że stronie powodowej nie służy roszczenie odszkodowawcze w stosunku do pozwanego wywiedzione na podstawie art. 415 k.c., natomiast bezpodstawne wzbogacenie nastąpiło nie po stronie pozwanej, a po stronie posiadacza rachunku bankowego (K. P.), którego dług wobec pozwanego banku został spłacony w następstwie zajęcia jego wierzytelności z rachunku bankowego.

Sąd apelacyjny stwierdził z kolei, że pozwany bank wiedział, iż dłużnik otrzymał pieniądze wskutek błędnego przelewu, zatem powinien je zwrócić spółce (dłużnik oddał pozostałą część przypadkowo otrzymanej kwoty) — skoro więc bank wiedział, że dłużnikowi należność nie przysługiwała, to doszło do bezpodstawnego wzbogacenia. Od wyroku sądu apelacyjnego bank odwołał się do Sądu Najwyższego.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z art. 725 k.c., przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Z chwilą wpłaty środków pieniężnych posiadacz rachunku bankowego nabywa roszczenie o wypłatę środków pieniężnych w określonej wysokości. W przypadku, gdy przedmiotem wpłaty są znaki pieniężne (monety lub banknoty) wpłacający traci ich własność, a ich właścicielem staje się bank. Sąd Najwyższy przyznał rację sądowi apelacyjnemu, który wskazał, że umowa rachunku bankowego obejmuje zobowiązanie banku do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku bankowego, nie zaś dla banku osób trzecich, z którymi nie łączy go jakakolwiek więź prawna. Posiadaczowi rachunku bankowego przysługuje wobec prowadzącego rachunek banku wierzytelność o wypłatę zgromadzonych na nim środków. Dopóki nie nastąpi sprostowanie we wpisie na rachunku bankowym, wpis pełni także funkcję konstytutywną, stanowiąc materialnoprawną przesłankę rozporządzania przez posiadacza zgromadzonymi środkami pieniężnymi.

W świetle powyższego Sąd Najwyższy uznał w niniejszej, że z chwilą przekazania przez stronę powodową na rachunek bankowy K. P. kwoty 120.979,85 zł uprawnionym do tych środków stał się bank. Przedmiotem zajęcia stała się wierzytelność K. P. wobec banku o wypłatę tej kwoty.

Nie można zatem zasadnie twierdzić, iż doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego banku (art. 405 k.c.). Na gruncie tego przepisu przesłankami roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia są: uzyskanie korzyści (wzbogacenie), utrata korzyści (zubożenie kosztem majątku), a także przesunięcie majątkowe z majątku pierwszego do majątku drugiego. Aby można było mówić o „bezpodstawności” wzbogacenia konieczne jest, aby przesunięcie majątkowe nastąpiło bez usprawiedliwienia na gruncie obowiązującego prawa. Sąd Najwyższy podkreślił także, że do bezpodstawnego wzbogacenia nie może dojść wskutek czynności prawnych dokonywanych przez osoby trzecie.

Weryfikacja numeru odbiorcy

Stanowisko Sądu Najwyższego uwalnia bank od odpowiedzialności wobec nadawcy błędnego przelewu, jeżeli to nadawca pomylił się, wpisując rachunek bankowy do zlecenia. Zwłaszcza w obrocie gospodarczym istotne jest, aby dokładnie sprawdzać dane odbiorcy oraz nr rachunku bankowego przed wykonaniem przelewu. Skutki mogą być trudne do odwrócenia, szczególnie w przypadku właścicieli rachunków, przeciwko którym toczy się postępowanie egzekucyjne.

Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii przygotowało projekt zmian w Kodeksie pracy oraz ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w zakresie badania trzeźwości pracowników. Regulacje dotyczą także środków, które działają podobne do alkoholu, czyli dopalaczy i innych substancji psychoaktywnych.

Aktualny stan prawny

Obecnie kwestia badania trzeźwości pracowników budzi wiele kontrowersji. Pracodawcy nie są uprawnieni do samodzielnej i wyrywkowej kontroli na obecność alkoholu ani innych substancji w organizmie. Z tego powodu muszą często posiłkować się wzywaniem policji.

Jak podaje Ministerstwo w uzasadnieniu projektu brak możliwości weryfikacji stanu psychofizycznego pracownika – w odniesieniu do pewnych grup pracowników – może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno samego pracownika znajdującego się pod wpływem takich substancji czy środków,  jak i jego współpracowników oraz osób trzecich, a w niektórych przypadkach może także grozić szkodami w mieniu pracodawcy.

Nowe procedury kontroli:

Zgodnie z treścią Komunikatu Ministerstwa Rozwoju Technologii zmiany będą obejmować:

• określenie podstaw prawnych umożliwiających pracodawcy wprowadzenie – ze względu na określony prawem cel – wyrywkowego  sprawdzenia stanu  trzeźwości pracowników lub  na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach (celami tymi będą: konieczność zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia pracodawcy);
• określenie zasad przeprowadzania badania , w szczególności zasad przetwarzania przez pracodawcę informacji wskazującej na obecność alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, oraz np. długość okresu przechowywania takich informacji);
• zobowiązanie pracodawcy do określenia grup pracowników objętych takimi badaniami i poinformowania pracowników o ich wprowadzeniu co najmniej 2 tygodnie wcześniej;
• w zakresie obowiązku pracodawcy niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy:
  • utrzymaniu regulacji obecnie obowiązującej w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy,
  • wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywał taki środek w czasie pracy,
  • wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku, gdy prewencyjne badanie  trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika lub prewencyjne badanie  na obecność środka działającego podobnie do alkoholu, wykaże obecność takiego środka w organizmie pracownika;
• uregulowaniu procedury przeprowadzania badania w celu ustalenia obecności alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego;
• wprowadzeniu możliwości odpowiedniego zastosowania wskazanych powyżej rozwiązań do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą;
• uzupełnieniu zawartego w art. 108 § 2 K.p. katalogu przesłanek uzasadniających nałożenie na pracownika kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej o przypadki stawienia się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywanie takiego środka w czasie pracy.

Po wejściu w życie projektowanych zmian pracodawcy – spełniający ustawowe przesłanki w tym zakresie – będą mogli samodzielnie sprawdzić czy pracownik przyszedł do pracy trzeźwy oraz czy w jego organizmie jest obecność środków działających podobnie do alkoholu.

Co ważne, projektowane przepisy przewidują możliwość przeprowadzania przez pracodawcę badania na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu, nie zaś ich zawartość w organizmie pracownika.

Badanie trzeźwości pracownika lub badanie na obecność środków działających podobnie do alkoholu będzie przeprowadzała również policja, na żądanie pracodawcy bądź pracownika niedopuszczonego do wykonywania pracy.

Jednocześnie zostaną zapewnione odpowiednie gwarancje ochrony praw pracowników podlegających takim kontrolom.

Przepisy będzie można zastosować również w przypadku osób fizycznych, które zatrudnionesą na innej podstawie niż stosunek pracy. To samo dotyczy osób prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.

Projekt nie zawiera definicji środków działających podobnie do alkoholu ani odesłania w tym zakresie do innych przepisów. Można domniemywać, że ministerstwo doprecyzuje projekt uzupełniając go o definicję, listę substancji albo odesłanie do właściwych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Kontrowersje

Oprócz niejasności wynikających z braku definicji „środków działających podobnie do alkoholu”, polscy pracodawcy zwracają także uwagę na brak regulacji co do narzędzia, jakim pracodawca ma przeprowadzać badanie trzeźwości. Alkomaty dostępne na rynku różnią się dokładnością pomiaru, czego nie uwzględnia nowelizacja.

Inny problem wiąże się z obowiązkiem przechowywania informacji na temat spożycia alkoholu w aktach osobowych pracownika, w wyjątkowych przypadkach dłużej niż 6 miesięcy. Taki sposób realizacji obowiązku informacyjnego stanowi zdaniem niektórych pracodawców zbędny formalizm i naraża ich na dodatkowe koszty.

 

Projekt znajduje się obecnie na etapie konsultacji publicznych. Przepisy mają wejść w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia.

Link do treści nowelizacji: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12347305

24 czerwca Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Projekt przedłożył w maju tego roku Minister Rodziny i Polityki Społecznej.

Rząd chce uporządkować system ubezpieczeń społecznych. Nowelizacja obejmuje m.in. o wprowadzenie jednolitych rozwiązań dotyczących przyznawania i wypłaty świadczeń, a także usprawnienie funkcjonowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa przewiduje zmiany dotyczące zasad objęcia ubezpieczeniami społecznymi, prawa do świadczeń, usprawnienia obsługi i uporządkowania działań płatników składek oraz usprawnienia obsługi prowadzenia rozliczeń z płatnikami składek. Nowe rozwiązania mają pozytywnie wpłynąć na spójność i jakość systemu ubezpieczeń.

Istotne zmiany

• Wprowadzono obowiązek przekazywania do ZUS niezbędnych danych do ustalenia uprawnień i wysokości świadczeń z ubezpieczenia chorobowego przez płatników i ubezpieczonych;
• Rozwiązano problem tzw. emerytur czerwcowych (braku waloryzacji kwartalnej i w konsekwencji niższych świadczeń dla osób przechodzących na emeryturę w czerwcu). Emerytury będą ustalane jak w maju, jeśli będzie to korzystniejsze dla ubezpieczonego;
• Wprowadzono zmiany dotyczące wypłat dla nowych świadczeniobiorców, którzy nabędą świadczenia od 1 stycznia 2022 r. Chodzi o wprowadzenie zasady, że wypłata gotówkowa (za pośrednictwem operatora pocztowego) oraz za pośrednictwem banku będzie miała charakter równorzędny, bez uprzywilejowywania którejkolwiek z form wypłaty;
• Wprowadzono możliwość ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy w przypadku, gdy niezdolność ta powstała w okresach pobierania świadczeń opiekuńczych, za które nie było obowiązku opłacania składek ubezpieczeniowych, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
• Wprowadzono nowe zasady zliczania okresów niezdolności do pracy do jednego okresu zasiłkowego (zarówno okresy nieprzerwanej niezdolności, jak i z przerwą nie dłuższą niż 60 dni, ale niezależnie od tego czy niezdolność byłaby spowodowana tą samą, czy inną przyczyną);
• Skrócono okres możliwości pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia do 91 dni;
• Wprowadzono ograniczenie przekazywania korekt deklaracji ubezpieczeniowych tylko do 5 lat od momentu wymagalności składek;
• Ujednolicono przepisy dotyczące częstotliwości zgłaszania wniosków o ponowne ustalenie wysokości świadczenia przez emerytów kontynuujących aktywność zawodową;
• Wprowadzono obowiązek założenia Platformy Usług Elektronicznych przez wszystkich płatników składek od 1 stycznia 2023 r;
• Wprowadzono możliwość umorzenia, odroczenia lub udzielenia ulg w spłacie należności cywilnoprawnych przez ZUS;
• Uproszczono procedury przy przyznawaniu prawa do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego;
• ZUS uzyska dostęp do elektronicznego centralnego rejestru dotyczącego zezwoleń na pracę cudzoziemców.

Sejm odrzucił poprawki zgłoszone przez opozycję umożliwiające przeliczenie emerytur czerwcowych według nowych zasad dla osób, które nabyły prawo do emerytury w czerwcu od 2009 r. do 2019 r. Nie zmieni się jednak długość okresu zasiłkowego przysługującego w okresie ubezpieczenia – wynosi on nadal co do zasady 182 dni (270 w przypadku niezdolności zaistniałej w okresie ciąży i w przypadku gruźlicy). Skróceniu ulegnie natomiast okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia – przyjęto, że nie będzie on dłuższy niż 91 dni.

Nowelizacja wprowadza także wprowadzić obowiązek założenia Platformy Usług Elektronicznych przez wszystkich płatników składek od 1 stycznia 2023 r.

Nowe rozwiązania wejdą w życie 14 dni po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem niektórych przepisów, które zaczną obowiązywać w innych terminach.