Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii przygotowało projekt zmian w Kodeksie pracy oraz ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi w zakresie badania trzeźwości pracowników. Regulacje dotyczą także środków, które działają podobne do alkoholu, czyli dopalaczy i innych substancji psychoaktywnych.
Aktualny stan prawny
Obecnie kwestia badania trzeźwości pracowników budzi wiele kontrowersji. Pracodawcy nie są uprawnieni do samodzielnej i wyrywkowej kontroli na obecność alkoholu ani innych substancji w organizmie. Z tego powodu muszą często posiłkować się wzywaniem policji.
Jak podaje Ministerstwo w uzasadnieniu projektu brak możliwości weryfikacji stanu psychofizycznego pracownika – w odniesieniu do pewnych grup pracowników – może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno samego pracownika znajdującego się pod wpływem takich substancji czy środków, jak i jego współpracowników oraz osób trzecich, a w niektórych przypadkach może także grozić szkodami w mieniu pracodawcy.
Nowe procedury kontroli:
Zgodnie z treścią Komunikatu Ministerstwa Rozwoju Technologii zmiany będą obejmować:
- określenie podstaw prawnych umożliwiających pracodawcy wprowadzenie – ze względu na określony prawem cel – wyrywkowego sprawdzenia stanu trzeźwości pracowników lub na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach (celami tymi będą: konieczność zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia pracodawcy);
- określenie zasad przeprowadzania badania , w szczególności zasad przetwarzania przez pracodawcę informacji wskazującej na obecność alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika, oraz np. długość okresu przechowywania takich informacji);
- zobowiązanie pracodawcy do określenia grup pracowników objętych takimi badaniami i poinformowania pracowników o ich wprowadzeniu co najmniej 2 tygodnie wcześniej;
- w zakresie obowiązku pracodawcy niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy:
- utrzymaniu regulacji obecnie obowiązującej w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy,
- wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywał taki środek w czasie pracy,
- wprowadzeniu regulacji nakładającej na pracodawcę taki obowiązek w przypadku, gdy prewencyjne badanie trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika lub prewencyjne badanie na obecność środka działającego podobnie do alkoholu, wykaże obecność takiego środka w organizmie pracownika;
- uregulowaniu procedury przeprowadzania badania w celu ustalenia obecności alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego;
- wprowadzeniu możliwości odpowiedniego zastosowania wskazanych powyżej rozwiązań do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą;
- uzupełnieniu zawartego w art. 108 § 2 K.p. katalogu przesłanek uzasadniających nałożenie na pracownika kary upomnienia, kary nagany lub kary pieniężnej o przypadki stawienia się do pracy w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu lub zażywanie takiego środka w czasie pracy.
Po wejściu w życie projektowanych zmian pracodawcy – spełniający ustawowe przesłanki w tym zakresie – będą mogli samodzielnie sprawdzić czy pracownik przyszedł do pracy trzeźwy oraz czy w jego organizmie jest obecność środków działających podobnie do alkoholu.
Co ważne, projektowane przepisy przewidują możliwość przeprowadzania przez pracodawcę badania na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu, nie zaś ich zawartość w organizmie pracownika.
Badanie trzeźwości pracownika lub badanie na obecność środków działających podobnie do alkoholu będzie przeprowadzała również policja, na żądanie pracodawcy bądź pracownika niedopuszczonego do wykonywania pracy.
Jednocześnie zostaną zapewnione odpowiednie gwarancje ochrony praw pracowników podlegających takim kontrolom.
Przepisy będzie można zastosować również w przypadku osób fizycznych, które zatrudnionesą na innej podstawie niż stosunek pracy. To samo dotyczy osób prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.
Projekt nie zawiera definicji środków działających podobnie do alkoholu ani odesłania w tym zakresie do innych przepisów. Można domniemywać, że ministerstwo doprecyzuje projekt uzupełniając go o definicję, listę substancji albo odesłanie do właściwych przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Kontrowersje
Oprócz niejasności wynikających z braku definicji „środków działających podobnie do alkoholu”, polscy pracodawcy zwracają także uwagę na brak regulacji co do narzędzia, jakim pracodawca ma przeprowadzać badanie trzeźwości. Alkomaty dostępne na rynku różnią się dokładnością pomiaru, czego nie uwzględnia nowelizacja.
Inny problem wiąże się z obowiązkiem przechowywania informacji na temat spożycia alkoholu w aktach osobowych pracownika, w wyjątkowych przypadkach dłużej niż 6 miesięcy. Taki sposób realizacji obowiązku informacyjnego stanowi zdaniem niektórych pracodawców zbędny formalizm i naraża ich na dodatkowe koszty.
Projekt znajduje się obecnie na etapie konsultacji publicznych. Przepisy mają wejść w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia.
Link do treści nowelizacji: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12347305