Problemy z polską specustawą i delegowaniem pracowników w związku z decyzją Rady UE

Państwa Członkowskie Unii Europejskiej, w tym Polska, opracowują obecnie szczególne regulacje (tzw. specustawy) umożliwiające legalny pobyt i pracę Ukraińcom uciekającym przed wojną. Poszczególne krajowe regulacje będą się między sobą różnić. Jednakże niezależnie od rozwiązań krajowych, 4 marca 2022 r. decyzją 2022/382 Rady Unii Europejskiej, uaktywniły się przepisy Dyrektywy Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. ustalające tzw. minimalne warunki ochrony tymczasowej na wypadek masowego napływu wysiedleńców wojennych.

 Decyzja wprowadza tymczasową ochronę dla trzech kategorii osób:

• obywateli Ukrainy zamieszkujących w Ukrainie, którzy zostali wysiedleni począwszy od 24 lutego 2022 r. w wyniku inwazji wojskowej rosyjskich sił zbrojnych, która miała miejsce tego dnia;
• obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców legalnie przebywających w Ukrainie, którzy zostali wysiedleni począwszy od dnia 24 lutego 2022 r. w wyniku inwazji wojskowej rosyjskich sił zbrojnych, do której doszło tego dnia, i którzy nie są w stanie powrócić do swojego państwa lub regionu pochodzenia w sposób bezpieczny i trwały ze względu na sytuację panującą w tym państwie pochodzenia. Może to obejmować osoby, które w czasie zdarzeń prowadzących do masowego napływu wysiedleńców korzystały ze statusu uchodźcy lub równoważnej ochrony w Ukrainie, lub które ubiegały się o azyl. Obywatele państw trzecich, którzy w czasie wydarzeń prowadzących do masowego napływu legalnie długoterminowo przebywali w Ukrainie, powinni korzystać z tymczasowej ochrony niezależnie od tego, czy mogliby powrócić do swojego kraju lub regionu pochodzenia w sposób bezpieczny i trwały;
• członków rodzin dwóch wyżej wymienionych kategorii osób, o ile rodziny te istniały już w Ukrainie w czasie wystąpienia okoliczności prowadzących do masowego napływu wysiedleńców, niezależnie od tego, czy członek rodziny miałby możliwość powrócić do swojego państwa pochodzenia w sposób bezpieczny i trwały. Zgodnie z dyrektywą Rady 2001/55/WE za członka rodziny uznaje się małżonka osoby należącej do powyższych dwóch kategorii lub też będącego stanu wolnego partnera tej osoby, z którym osoba ta pozostaje w stałym związku, jeżeli prawo lub praktyka danego państwa członkowskiego traktuje pary niepozostające w związku małżeńskim w sposób porównywalny do par pozostających w związku małżeńskim, zgodnie z jego prawem odnoszącym się do cudzoziemców; małoletnie i niepozostające w związku małżeńskim dzieci powyższych dwóch kategorii osób lub małżonków takich osób, niezależnie od tego, czy urodziły się w związku małżeńskim, poza związkiem, czy są przysposobione; innych bliskich krewnych, którzy mieszkali razem jako jedna rodzina w czasie, kiedy wystąpiły okoliczności prowadzące do masowego napływu wysiedleńców i którzy byli całkowicie lub częściowo na utrzymaniu osób należących do powyższych dwóch kategorii.

Problemy z polską specustawą

Polska na podstawie decyzji wykonawczej 2022/382 ma obowiązek udzielić pomocy każdemu obywatelowi Ukrainy, który przybędzie do Polski, a także bezpaństwowcom i obywatelom państw trzecich innych niż Ukraina, którzy mieszkali w Ukrainie przed wybuchem wojny, czyli przed 24 lutego 2022 r. i spełnili warunki opisane w tej decyzji. Tymczasem polska specustawa opublikowana w sobotę 12 marca 2022 r. zupełnie pominęła kategorię innych osób, w tym bezpaństwowców i obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy legalnie przebywali w Ukrainie i którzy nie są w stanie bezpiecznych i trwałych warunkach powrócić w do kraju lub regionu pochodzenia.

Problemy w zakresie delegowania pracowników

Decyzja Rady UE ma doniosłe znaczenie na europejskim rynku pracy, ponieważ Ukraińcy objęci ochroną tymczasową powinni zyskać pełny i swobodny dostęp do rynków pracy wszystkich Państw Członkowskich. Ustawodawstwo niektórych państw może jednak rodzić dodatkowe problemy w tym zakresie. Przykładowo przepisy niemieckie uniemożliwiające podjęcie pracy obywatelom państw trzecich bez posiadania dodatkowej wizy – tzw. Vander Elst mogą zostać uznane za sprzeczne z treścią dyrektywy. Trudno jednak przewidzieć czy w świetle prawa niemieckiego takie przypadki będą kwalifikowały się przykładowo jako pobyt tolerowany z możliwością wykonywania pracy i zwalniały uchodźców z potrzeby uzyskania wizy.

Uwaga

Obywatele Ukrainy, którzy nie zamieszkiwali na Ukrainie przed rozpoczęciem inwazji rosyjskiej (tj. 23 lutego), lub wyjechali z Ukrainy przed rozpoczęciem inwazji rosyjskiej (tj. przed 24 lutego) nie są objęci zakresem unijnej decyzji.