Przedmiotem analizy Sądu Najwyższego było kontrowersyjne orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie, w którym stwierdzono, że prezes spółki nie ponosi odpowiedzialności za niezgłoszenie upadłości w terminie, jeśli wierzyciele spółki nie wykażą obniżenia wartości przedsiębiorstwa lub wysokości swojej szkody kwotowo ani procentowo. W postanowieniu z 12 marca 2021 r. (sygnatura akt I CSKP 49/21 Sąd Najwyższy orzekł, iż art. 373 ust. 2 prawa upadłościowego (dalej: pr. up.) nie wymaga procentowego lub kwotowego określenia obniżenia wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa lub rozmiaru pokrzywdzenia wierzycieli.
Stan faktyczny
Przedsiębiorstwo Handlowe V. sp. z o.o. z siedzibą w T. wniosła o orzeczenie wobec A. R., będącego prezesem zarządu S. sp. z o.o. w P., zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu na okres dziesięciu lat na podstawie art. 373 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 1228 z późn. zm.; dalej: “pr. up.”). Wskazała w szczególności, że S. sp. z o.o. w P. nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań wobec wnioskodawczyni i innych wierzycieli.
Postępowanie sądowe
Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z dnia 17 listopada 2016 r. orzekł pozbawienie uczestnika na okres 3 lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia, oddalił wniosek w pozostałym zakresie oraz określił, iż koszty postępowania ponosi w całości uczestnik, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym w W. Ustalił, że uczestnik jest prezesem zarządu S. sp. z o.o. z siedzibą w P. od dnia 27 kwietnia 2015 r. Na dzień sporządzenia wniosku spółka miała zaległości wobec wielu wierzycieli, w tym podmiotów publicznych, osób prawnych oraz osób fizycznych.
Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że mimo, iż obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał przed dniem objęcia funkcji prezesa zarządu przez uczestnika, z uwagi na niezłożenie tego wniosku obowiązek ten był aktualny i ciążył na uczestniku jako kolejnym prezesie zarządu, który wiedział o nieuregulowanych wymagalnych długach. Przyjął, że uczestnik ponosi winę za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. W zachowaniu uczestnika dopatrzył się znamion niedbalstwa polegających na niedołożeniu należytej staranności.
Uczestnik wniósł apelację od postanowienia Sądu Rejonowego.
Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 26 lipca 2018 r. zmienił zaskarżone postanowienie w punktach 1 i 3 oraz oddalił wniosek, odrzucił apelację w pozostałym zakresie i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 100 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Podzielił dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne.
Od powyższego orzeczenia wniesiono skargę kasacyjną.
Sąd Najwyższy podzielił stanowisko spółki, uchylając postanowienie sądu II instancji i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. Zdaniem Sądu Najwyższego zarzut naruszenia art. 373 ust. 2 pr. up. okazał się trafny. Trzeba zgodzić się ze skarżącą, że przepis ten nie wymaga procentowego lub kwotowego określenia obniżenia wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa lub rozmiaru pokrzywdzenia wierzycieli. W szczególności nie wynika to z orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego wykładniart. 373 ust. 2 pr. up. (zob. zwłaszcza postanowienie z dnia 30 czerwca 2020 r., III CZP 61/19, Biuletyn SN – IC 2020, nr 7-8 oraz powołane tam orzecznictwo). Należy ponadto podkreślić, że Sąd Okręgowy w uzasadnieniu tego postanowienia sformułował liczne zastrzeżenia dotyczące niewykazania przez Sąd Rejonowy przesłanek orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej określonych w art. 373 ust. 1 i 2 pr. up. Sąd Okręgowy sformułował ponadto zastrzeżenia dotyczące niewykazania wspomnianych przesłanek przez wnioskodawczynię stosownie do obciążającego ją ciężaru dowodu (art. 6 k.c.). Mogłoby się zatem wydawać, że w tej sytuacji Sąd Okręgowy powinien był wydać raczej rozstrzygnięcie kasatoryjne niż reformatoryjne. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej zakwestionowano stanowisko Sądu Okręgowego dotyczące niespełnienia w niniejszej sprawie przesłanek orzeczenia zakazu określonych w art. 373 ust. 1 i 2 pr. up. Kwestia ta będzie wymagała wyjaśnienia przy ponownym rozpoznaniu sprawy.