Każdy z nas może stanąć w obliczu sytuacji, które zmuszają nas do nieobecności w pracy. Niespodziewany wypadek, nagła choroba bliskiego, czy awarie infrastruktury to okoliczności, które mogą dotknąć każdego z nas. W takich momentach kluczowe staje się zrozumienie naszych praw oraz podjęcie odpowiednich kroków, aby właściwie usprawiedliwić swoją nieobecność w pracy.
Od kwietnia 2023 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy kodeksu pracy, które wprowadziły możliwość zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej. Zgodnie z art. 1481 wspomnianej ustawy pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Co to oznacza w praktyce?
Siła wyższa
Siła wyższa to termin zaczerpnięty przez ustawodawcę z kodeksu cywilnego, który odnosi się do nieprzewidywalnych i nieuniknionych zdarzeń, które uniemożliwiają wykonanie zobowiązań. W kontekście prawa pracy oznacza to sytuacje, które są poza kontrolą pracownika i które uniemożliwiają mu stawienie się w pracy – są to sytuację nieuchronne i niezależne od pracownika, których obiektywnie nie dało się przewidzieć. Przykłady to klęski żywiołowe, poważne awarie infrastruktury czy też inne ekstremalne okoliczności.
Wniosek
Pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia od pracy na wniosek pracownika – nie może odmówić tego urlopu. Pracownik może zgłosić wniosek telefonicznie, SMS-em lub inną formą komunikacji, najpóźniej w dniu korzystania ze zwolnienia. Wniosek powinien wskazywać, czy pracownik chce skorzystać z całości, czy części urlopu. Zwolnienie od pracy jest udzielane w wymiarze godzinowym, a dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się je proporcjonalnie. Niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się w górę do pełnej godziny. Niewykorzystane 2 dni urlopu z powodu siły wyższej nie przenoszą się na kolejny rok.
Urlop z powodu działania siły wyższej a urlop na żądanie
Bywa, że urlop z powodu siły wyższej jest mylony z urlopem na żądanie wskazanym w art. 1672 kodeksu pracy. Główna różnica między tymi urlopami polega na czasie ich trwania: urlop na żądanie przysługuje w wymiarze 4 dni w każdym roku kalendarzowym, a urlop z powodu siły wyższej, jak już zostało omówione, przysługuje w wymiarze 2 dni roboczych lub 16 godzin. Inny jest również termin złożenia wniosku urlopowego, bo wniosek o urlop na żądanie może być złożony najpóźniej przed godziną rozpoczęcia pracy, a o urlop z powodu działania siły wyższej można wnieść w trakcie wykonywania pracy. Co istotne w okresie korzystania z urlopu z powodu działania siły wyższej pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia, przy czym pracownik korzystający z urlopu na żądanie ma prawo do pełnego wynagrodzenia za okres urlopu. W przypadku urlopu na żądanie pracownik nie musi również wskazać przyczyny korzystania z tego rodzaju urlopu.
Podsumowanie
Zrozumienie przepisów dotyczących zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej jest kluczowe dla każdego pracownika. Nowe regulacje dają pracownikom prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia w roku kalendarzowym, aby sprostać nagłym i pilnym sprawom rodzinnym spowodowanym chorobą lub wypadkiem. Znajomość tych przepisów pomoże pracownikom lepiej zarządzać sytuacjami kryzysowymi i zrozumieć, jakie mają prawa w razie nieprzewidzianych zdarzeń.