Na podpis prezydenta oczekuje obecnie ustawa Ustawa o fundacji rodzinnej uchwalona przez sejm 14 grudnia 2022 r. Celem nowej ustawy jest ochrona rodzinnego majątku, zminimalizowanie skutków nieudanej sukcesji i gwarantowanie kontynuacji działalności biznesowej w formie fundacji rodzinnej. Przekazanie majątku poprzez instrumenty zapewniane przez ustawę ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób wskazanych przez fundatora. Naczelną funkcją wprowadzanej ustawowo fundacji rodzinnej jest bowiem zaspokajanie potrzeb beneficjentów, czyli co do zasady członków rodziny. Jak wpłynie fundacja na firmy rodzinne?
Fundacja rodzinna: co zawiera ustawa?
Ustawa o fundacji rodzinnej reguluje kwestie organizacji i funkcjonowania fundacji rodzinnej, w tym prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta. Uzupełniająco wprowadza się także zmiany w zakresie prawa do zachowku oraz reguły opodatkowania w związku z ustanowieniem, działalnością i rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Zadaniem nowej instytucji będzie realizacja celów określonych przez fundatora, w oparciu o przekazany przez niego majątek. Ma to służyć akumulacji kapitału, co z kolei zwiększa szanse na podjęcie aktywności inwestycyjnej. Fundatorowi pozostawia się przy tym pewną elastyczność w określeniu szczegółowych celów oraz nakreśleniu wizji działalności fundacji rodzinnej.
Fundatorem będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która przekaże aktywa fundacji rodzinnej (całość albo część majątku fundatora w zależności od jego woli). Fundacja rodzinna będzie mogła być założona przez więcej niż jedną osobę, także przez osoby niespokrewnione. Wyjątki w tym zakresie będą wprowadzane jedynie w przypadku ustanawiania fundacji rodzinnej na podstawie testamentu (polskie prawo spadkowe dopuszcza możliwość sporządzenia testamentu jedynie przez jednego spadkodawcę). Fundacja rodzinna będzie spełniała na rzecz wskazanych przez jej fundatora beneficjentów określone świadczenia. Beneficjentem, a więc osobą odnoszącą korzyści zgodnie z wolą fundatora, będzie mogła być osoba fizyczna, organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego albo fundator fundacji rodzinnej. Ustawa nie przewiduje wymogu pokrewieństwa między fundatorem a beneficjentem. Majątek fundacji rodzinnej powstały na skutek wyposażenia jej przez fundatora będzie stanowić fundusz założycielski, którego wartość nie powinna być niższa niż 100 000 zł, zarówno przy ustanowieniu fundacji rodzinnej jak i później, w trakcie jej działalności.
Fundacja rodzinna w Polsce będzie mogła otrzymać darowiznę. Należy przy tym zwrócić uwagę na brak ryzyka związanego z wnoszeniem darowizn przez dowolne osoby, w tym przy przekazywaniu darowizny przez spółki zależne od fundacji rodzinnej. Przez dokonanie darowizny darczyńca nie będzie stawał się fundatorem. Ma to umożliwić łączenie majątku, w szczególności w przypadku współwłasności. Oprócz dokumentu ustanawiającego fundację rodzinną, tj. aktu założycielskiego albo testamentu, najistotniejszą rolę będzie odgrywał statut. Zostaną w nim uregulowane najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz ustanowionych w niej organów. Dodatkowe kwestie organizacyjne będą mogły być regulowane w regulaminie lub regulaminach, w zależności od woli fundatora i członków organów fundacji rodzinnej.
Fundacja rodzinna: organizacja
Organem zarządzającym dla fundacji rodzinnej będzie zarząd. Będzie on odpowiadał m.in. za realizację celów fundacji rodzinnej oraz podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i jej wypłacalności. Co do zasady fakultatywnym organem fundacji rodzinnej jest organ nadzoru – rada nadzorcza. Obowiązek powołania rady nadzorczej powstanie, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób. Członkiem rady nadzorczej będzie mogła być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje również obowiązek ustanowienia zgromadzenia beneficjentów, którego głównym celem będzie zachowanie ciągłości funkcjonowania pozostałych organów, a tym samym właściwego działania fundacji rodzinnej. Beneficjenci, jednocześnie sprawujący funkcję w organach fundacji rodzinnej, będą obowiązani do przestrzegania statutu oraz uwzględniania woli fundatora, w takim samym stopniu jak członkowie tych organów nieposiadający praw beneficjenta. Wpis fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych umożliwi uzyskanie przez nią osobowości prawnej. Zgłoszenia ustanowienia fundacji rodzinnej będzie dokonywać fundator, a w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie – zarząd. W rejestrze ujawnione będą dane o fundacji rodzinnej, które w związku z koniecznością zgłaszania przez zarząd ich zmian powinny pozostawać aktualne.
Fundacja rodzinna będzie ponosić odpowiedzialność solidarną za zobowiązania fundatora powstałe przed ustanowieniem fundacji rodzinnej. Ponadto będzie mogła odpowiadać za obowiązki alimentacyjne fundatora powstałe zarówno przed jak i po ustanowieniu fundacji rodzinnej, gdy egzekucja z jego majątku będzie bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność). Fundacja rodzinna będzie więc odpowiadać za zaległe, bieżące i przyszłe zobowiązania fundatora wobec osoby objętej obowiązkiem alimentacyjnym. Roszczenia osób, wobec których fundatora obciąża obowiązek alimentacyjny, niezależnie od tego czy są beneficjentami czy nie, będą zaspokajane w pierwszej kolejności. Odpowiedzialność fundacji rodzinnej jest przy tym ograniczona do wartości mienia wniesionego przez fundatora.
Nowe przepisy przewidują również mechanizmy zakończenia działania fundacji rodzinnej i jej likwidacji zbliżone do rozwiązań znanych w prawie spółek. Fundacja rodzinna ulegnie rozwiązaniu w przypadku, gdy właściwe organy fundacji rodzinnej podejmą stosowną uchwałę w tym zakresie. W wyjątkowych przypadkach fundację rodzinną będzie mógł rozwiązać sąd.
Przesądzona zostanie możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku (także w części) oraz wprowadzona możliwość rozłożenia na raty, odroczenia terminu płatności, a nawet obniżenia wysokości zachowku, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej oraz majątkowej uprawnionego do zachowku, jak także obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Ponadto świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej przez uprawnionego obniżą wartość zachowku, a otrzymany zachowek pomniejszy wartość przyszłych świadczeń przysługujących beneficjentowi od fundacji rodzinnej.
Oferta: Radca prawny Prawo podatkowe | Kancelaria prawa gospodarczego
Fundacja rodzinna a podatki
W zakresie opodatkowania fundacji rodzinnej należy wskazać następujące aspekty. Nabycie przez osoby fizyczne od fundacji rodzinnej świadczeń oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej będzie opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w wysokości uzależnionej od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem (zwolnienie w przypadku fundatora oraz osób bliskich należących do tzw. „grupy zero” w stosunku do fundatora, określonej w ustawie o podatku od spadków i darowizn, tj. małżonka, zstępnego, wstępnego, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, 15% w przypadku pozostałych osób). Zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie tylko część takiego świadczenia lub mienia nabytego przez fundatora lub osobę należącą do „grupy zero” w stosunku do fundatora, odpowiadająca aktualnej proporcji właściwej dla tego fundatora, zamieszczonej w spisie majątku. Fundacja rodzinna będzie z kolei podatnikiem wprowadzanego w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych podatku dochodowego od przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną bezpośrednio lub pośrednio świadczenia oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej w wysokości 15%.
Skutki podatkowe w zakresie VAT transakcji i zdarzeń dokonywanych w związku z wprowadzeniem do systemu prawnego fundacji rodzinnej będą określane w konkretnych stanach faktycznych w oparciu o istniejące krajowe przepisy o VAT z uwzględnieniem regulacji wynikających z dyrektywy VAT i innych przepisów unijnych. Ustawa nie wprowadza zmian w tym zakresie.
Dodatkowe informacje i pełną treść ustawy znajdą Państwo na stronie rządu pod poniższym linkiem: Fundacja rodzinna – Ministerstwo Rozwoju i Technologii – Portal Gov.pl (www.gov.pl)