Kwestia udzielania nieoprocentowanych pożyczek wciąż budzi wśród podatników duże wątpliwości. O ile zapłata podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) jest dla stron umów pożyczek w większości jasna – co do zasady pożyczka podlega opodatkowaniu stawką 0,5% wartości pożyczki płatną przez pożyczkobiorcę – o tyle kwestia podatku dochodowego rodzi już więcej problemów. Trudno się temu dziwić z uwagi na dotychczasową, dużą rozbieżność w orzecznictwie i stanowiskach fiskusa. Jak wygląda najnowszy pogląd organów skarbowych na udzielenie nieoprocentowanej pożyczki? Czy taka pożyczka generuje przychód i kto jest zobowiązany do zapłaty ewentualnego podatku? Wskazówek w tym zakresie udziela interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 2 września 2022 r.
Stan faktyczny
Wnioskodawca wraz z żoną zawarli długoterminową umowę nieoprocentowanej pożyczki na kwotę 300.000,00 złotych z osobą niespokrewnioną. Zgodnie z postanowieniami umowy, spłata pożyczki miała nastąpić w 200 ratach, a ostateczny termin spłaty przypadał na rok 2039 r. Żadna ze stron umowy pożyczki nie prowadziła działalności gospodarczej. Kwota pożyczki zgodnie z postanowieniami umowy została wpłacona na konto pożyczkobiorców w terminie 3 dni od dnia podpisania umowy tj. do 2 lipca 2022 r. Pożyczka była udzielona bez jakiegokolwiek wynagrodzenia dla pożyczkodawcy za udostępnienie kapitału i zgłoszona właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Został opłacony podatek od czynności cywilnoprawnych.
Wnioskodawca zwrócił się do Krajowej Informacji Skarbowej z pytaniem czy nieoprocentowana pożyczka, zawarta w opisanych wyżej warunkach, nie powoduje powstania nieodpłatnego świadczenia i czy nie będzie wymagała zapłaty podatku dochodowego z tytułu niezapłaconych pożyczkodawcy odsetek. Zdaniem wnioskodawcy nieoprocentowana pożyczka nie spowodowała powstania po jego stronie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Tym samym wnioskodawca nie powinien być zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.
Pożyczka nieoprocentowana a podatek dochodowy
Odpowiedź na pytanie wnioskodawcy nie jest oczywista. Zarówno fiskus jak i sądy dokonywały na przestrzeni lat wielu sprzecznych ocen dot. generowania przychodu przez nieoprocentowane pożyczki. Jednym z mniej korzystnych dla podatników orzeczeń był wyrok WSA w Krakowie z 4 czerwca 2009 r. o sygn. I SA/Kr 959/08, gdzie sąd w całości podzielił ówczesne stanowisko organów podatkowych. Sąd stwierdził, że pożyczka nieoprocentowana prowadzi do powstania nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 11 ustawy o PIT. Według sądu nieodpłatna pożyczka wygenerowała przychód równy oprocentowaniu, jakie musiałby zapłacić podatnik, gdyby zaciągnął pożyczkę na zasadach komercyjnych. Organy podatkowe ustaliły ww. przychód na podstawie średniego oprocentowania, obliczonego na podstawie danych z kilku banków.
Gdyby uznać ww. stanowisko za aktualne, udzielanie nieoprocentowanych pożyczek byłoby dla pożyczkobiorców skrajnie niekorzystne. Przy obecnej wysokości referencyjnej stopy procentowej i rosnących ratach kredytów oraz pożyczek bankowych, bardziej opłacałoby się zawrzeć w umowie pożyczki z niskim oprocentowaniem, niż wybrać wariant nieodpłatny (ponieważ w wariancie pożyczki nieodpłatnej przychód byłby równy uśrednionemu oprocentowaniu współczesnych pożyczek komercyjnych). Na szczęście w treści analizowanej interpretacji Dyrektor KIS w całości przychylił się do stanowiska Wnioskodawcy. Organ podkreślił, że jeżeli strony w umowie pożyczki zastrzegły brak odpłatności w postaci odsetek, to fakt ten nie rodzi skutków podatkowych w postaci uzyskania przez pożyczkobiorcę nieodpłatnego świadczenia. W konsekwencji, na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymanie nieoprocentowanej pożyczki jest obojętne podatkowo. Tym samym fiskus zgodził się, że wnioskodawca, nie jest zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.
Analizowana interpretacja stanowi dobrą prognozę przede wszystkim dla podatników szukających sposobów na zoptymalizowanie podatkowe pożyczek uzyskiwanych na korzystnych warunkach od osób niespokrewnionych (dla najbliższej rodziny przewidziano bowiem odrębne zwolnienie nawet, gdyby powstał nieodpłatny przychód).
Jeśli potrzebują Państwo konsultacji w zakresie kwestii podatkowych, przygotowywania analiz i rekomendacji z zakresu prawa podatkowego, w tym dotyczących międzynarodowych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, są zainteresowani doradztwem w kwestiach compliance’u podatkowego lub potrzebują reprezentacji w toku kontroli organów podatkowych, zapraszamy do zapoznania się z ofertą usług prawnych i kontaktu.