Dwie osoby to nie jedna – przełomowa uchwała w sprawie dwuosobowych sp. z o.o.

21 lutego Sąd Najwyższy podjął przełomową uchwałę dotyczącą podlegania ubezpieczeniom społecznym przez wspólnika w dwuosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w której jeden z nich posiada pozycję dominującą. W przedmiotowej sprawie proporcja udziałów rozkładała się w stosunku 99% do 1%. SN zdecydował, że ,,Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych’’.

Przedmiotowa uchwala SN III UZP 8/23 padła w sprawie toczącej o ustalenie obowiązku istnienia ubezpieczenia społecznego. Punktem wyjścia był wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 19 października 2022 r., w którym to doszło do oddalenia odwołania wspólnika sp. z o.o. od decyzji organu rentowego. W zaskarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych zdecydował, że jako pracownik u płatnika składek, tj. w sp. z o.o., nie podlegał on obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i chorobowemu w spornym okresie. Organ rentowy argumentował, że skarżący w spółce posiadał 99 proc. udziałów i powinno się go traktować jak jednoosobowego wspólnika. Zatem, organ uznał, że skarżący jako jedyny udziałowiec nie może podlegać ubezpieczeniu pracowniczemu z tytułu umowy o pracę. Wspólnik nie zgodził się z decyzją ZUS-u, ani wyrokiem sądu I instancji i tym samym sprawa trafiła do II instancji. Sąd Apelacyjny w Lublinie stwierdził, że w systemie prawnym nie funkcjonuje żadne z góry narzucone kryterium, które pozwala uznać, że w danym przypadku mamy do czynienia z jednoosobową spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Sąd II instancji posiadając w sprawie poważne wątpliwości skierował do Sądu Najwyższego zapytanie ,,Czy wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów zapewniających mu możliwość swobodnego kształtowania treści uchwał na zgromadzeniu wspólników i podejmowania decyzji dotyczących działalności spółki podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych?’’. W wyniku tego SN podjął uchwałę, w której zdecydował w sposób jednoznaczny, że wspólnik w dwuosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na tej samej zasadzie co osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

SN swoją decyzję tłumaczy przede wszystkim ścisłą wykładnią art. 8 ust.6 pkt 4 ustawy  o systemie ubezpieczeń społecznych, który wskazuje, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. W związku z tym, sędzia Zbigniew Korzeniowski w ustnym uzasadnieniu wyjaśnił, że uchwała jest wynikiem bezpośredniego przełożenia przepisu art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zatem nie można mówić o jednoosobowej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli w spółce mamy dwóch wspólników. W takiej sytuacji na dalszy plan schodzi kwestia tego, że jeden z nich posiada pozycję dominującą. Nie ma znaczenia w jakiej proporcji w tego typu spółce rozkładają się udziały poszczególnych wspólników, jeden z nich może posiadać nawet 99% z nich. Najważniejsze w takiej sytuacji jest funkcjonowanie dwóch udziałowców. Zatem, art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie znajdzie zastosowania w stosunku do sp. z o.o., w której to zasiada dwóch wspólników bez względu na to jak przedstawia się proporcja udziałów między nimi.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych od lat stosował niekorzystną dla dominujących wspólników interpretację niniejszych przepisów. Organ rentowy uznawał większościowych udziałowców spółek z o.o. za prowadzących pozarolnicza działalność. ZUS swoją praktykę opierał na tzw. iluzoryczności wspólnika mniejszościowego, który posiada mniej niż 10% udziałów. Niniejsza koncepcja tłumaczona była ograniczonymi prawami takiego wspólnika w zakresie sp. z o.o. oraz całkowitym wpływem na działalność spółki wspólnika dominującego. Te argumenty nie przekonały jednak sądu.

Przedmiotową uchwałę należy ocenić pozytywnie. Orzeczenie zrywa z dotychczas stosowaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych niekorzystną praktyką obejmowania wspólników spółek składkami dla przedsiębiorców i rozwiewa wątpliwości, które wiązały się z tego typu przypadkami. Pozostaje mieć nadzieję, że za uchwałą pójdzie zmiana praktyki organu rentowego.

Sygnatura uchwały: SN III UZP 8/23