Nowa uchwała SN dotycząca kredytów frankowych

Sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 3851 k.c. Tak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z 28 kwietnia 2022 o sygn. akt III CZP 40/22 r.

Zgodnie z treścią orzeczenia przy umowach kredytu zawartych z konsumentami w przypadku niezastosowania obiektywnych kryteriów, postanowienia umowy kredytu nie są uznawane za nieważne, a uaktualniają przepisy dotyczące klauzul abuzywnych. Nie będą zatem wiązały kredytobiorcy-konsumenta w rozumieniu art. 385¹ §  1 Kodeksu cywilnego. Uchwała zapadła w składzie trojga sędziów Izby Cywilnej SN.

Rozbieżność w orzecznictwie

Pytanie skierowane do SN miało na celu rozstrzygnięcie przedłużającego się sporu w orzecznictwie dotyczącego kwestii ważności umów kredytu indeksowanego do waluty obcej, w których bank może jednostronnie określać kurs tej waluty bez stosowania obiektywnych kryteriów.

Do tej pory sądy przyjmowały jedną z poniższych linii interpretacyjnych.

• Postanowienia umowy kredytu uznawano za nieważne w myśl art. 353¹ Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym treść stosunku prawnego nie może się sprzeciwiać naturze tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
• Postanowienia umowy kredytu uznawano za niewiążące konsumentów ze względu na regulacje dotyczące klauzul abuzywnych. W myśl wymienionego wcześniej art. 385¹ § 1 Kodeksu cywilnego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Różnica między wskazanymi poglądami jest istotna. Konsekwencją drugiej z wymienionych linii interpretacyjnych jest odniesienie nieważności tylko do konsumentów.

Mimo serii postępowań dotyczących kredytów denominowanych do waluty franka szwajcarskiego toczących się przed sądami powszechnymi w orzecznictwie wciąż zachodzi rozbieżność co do charakteru ww. postanowień. Sądu Najwyższy co prawda oceniał konstrukcję umowy kredytu bankowego indeksowanego, ale nie wypowiadał się na temat zgodności postanowień umowy takiego kredytu z właściwością stosunku prawnego oraz ewentualnego stosowania przepisów o klauzulach abuzywnych.

Skutki uchwały dla toczących się postępowań

Jak słusznie podniósł Sąd Apelacyjny w Warszawie, który skierował pytanie do SN: „Rozstrzygnięcie powyższej kwestii może mieć znaczenie dla szeregu kolejnych podobnych spraw, ale również takich, w których na przykład umowa kredytu ma charakter mieszany, gdy część kredytu przeznaczona jest na cel niekonsumencki, związany z działalnością gospodarczą, lub gdy status konsumenta przysługuje tylko jednemu z kredytobiorców”.