6 października Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Tzw. ustawa antylichwiarska według autorów rządowego projektu ma na celu podjęcie kompleksowych i skoordynowanych działań zarówno na gruncie prawa karnego, jak i przez ingerencję w stosunki cywilnoprawne, ukierunkowanych na zlikwidowanie patologii udzielania pożyczek o charakterze lichwiarskim. W ograniczonym zakresie przepisy antylichwiarskie funkcjonują w polskim ustawodawstwie już od 2001 r. (wówczas w ustawie o kredycie konsumenckim), jednak z raportu opracowanego przez Doradczy Komitet Naukowy przy Rzeczniku Finansowym oraz ilości skarg wniesionych do rzecznika wynika, że dotychczasowe regulacje nie spełniały zakładanych celów w wystarczającym stopniu.
Dotychczasowe przepisy antylichwiarskie nie wystarczają
Wnioski z ww. raportu wykazały, że instytucje pożyczkowe działające na polskim rynku finansowym wciąż dopuszczają się nadużyć względem konsumentów (można zauważyć tendencję wzrostową w liczbie skarg wnoszonych przez konsumentów). Nieprawidłowości mają zróżnicowany charakter i występują na etapie przedkontraktowym, jak i na etapie zawierania oraz wykonywania umowy. Pożyczkodawcy konstruują warunki umowy w taki sposób, aby obciążyć klienta możliwe wysokimi pozaodsetkowymi kosztami pożyczki. Często dochodzi również do sztucznego wydłużania okresu spłaty kredytu konsumenckiego, co sprawia, że pożyczkodawca może naliczyć wyższe pozaodsetkowe koszty. Istotnym problemem na rynku niebankowych kredytów konsumenckich jest stosowanie przez instytucje pożyczkowe bardzo wysokich opłat i prowizji, które są nadmierne w stosunku do świadczonej usługi kredytowej i w większości przypadków nieadekwatne do wykonanych przez kredytodawcę czynności.
Najważniejsze zmiany wprowadzane nowelizacją
- Nowa ustawa przewiduje aby na dzień zawarcia umowy wysokość kosztów pozaodsetkowych (w tym kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń), nie przekraczała 2-krotności odsetek ustawowych, czyli wysokości określonej we wzorze zawartym w projektowanym art. 720(2) § 1 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.), który z kolei odwołuje się do poziomu odsetek maksymalnych ustalanego zgodnie z art. 359 § 2(1) k.c. W stosunku do rozwiązań przyjętych w przepisach o kredycie konsumenckim, pożyczka udzielana na podstawie Kodeksu cywilnego będzie z jednej strony mniej opłacalna pożyczkodawcy, a z drugiej strony mniej kosztowna dla pożyczkobiorcy, niż pożyczki udzielane w ramach ściśle regulowanej działalności gospodarczej. Różnica ma wynikać z braku poniesienia dodatkowych kosztów związanych z działalnością gospodarczą i spełnianiem wymogów stawianych przez nadzór, jak i dalej idącymi standardami w zakresie bezpieczeństwa obrotu, jakie gwarantują podmioty profesjonalne (np. w ramach obowiązków informacyjnych, czy ochroną przed udzieleniem pożyczek osobom niewypłacalnym).
- Pozaodsetkowe koszty w całym okresie spłaty pożyczki nie będą mogły być wyższe aniżeli 25% całkowitej kwoty danej pożyczki. Jeżeli koszty pozaodsetkowe przekraczać będą wskazaną maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych, należeć się będą maksymalne koszty pozaodsetkowe.
- Suma zabezpieczenia roszczeń związanych z udzieleniem świadczenia, nie będzie mogła być wyższa od sumy wartości przedmiotu pożyczki powiększonej o odsetki maksymalne obliczone bezpośrednio od tej kwoty za okres na jaki została udzielona pożyczka, odsetek maksymalnych za opóźnienie obliczonych od kwoty pożyczki za okres do 6 miesięcy oraz maksymalnych kosztów pozaodsetkowych. Ponadto zabronione będzie zabezpieczenie przyjmujące postać hipoteki lub zastawu rejestrowego. Zmiana ma na celu wzmocnienie ochrony osób fizycznych, którym udzielono świadczenia pieniężnego przed nieuzasadnionym ograniczaniem możliwości dysponowania własnym majątkiem.
- Pożyczkodawca będzie miał obowiązek poinformować konsumenta w sposób jednoznaczny i zrozumiały o wysokości całkowitej kwoty, jaką będzie on zobowiązany zapłacić w związku z zawarciem umowy.
- W przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki nie będzie można żądać odsetek za okres pozostały do zakończenia okresu, na który zgodnie z umową została udzielona pożyczka. Z kolei koszty pozaodsetkowe ulegną obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby pożyczkobiorca poniósł je przed tą spłatą.
- Maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego wyliczanych według art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim ulegnie zmniejszeniu do 10%. Obecnie wartości wynoszą odpowiednio 25% (koszty niezależne od okresu kredytowania) i 30% (koszty uzależnione od okresu kredytowania). Niezależnie od ww. rozwiązania obniżony zostanie limit pozaodsetkowych kosztów kredytu w całym okresie kredytowania z obecnych 100% kwoty kredytu – do wysokości 45% tej kwoty.
Ustawa ma wejść w życie w terminie 6 miesięcy od ogłoszenia. Niektóre przepisy będą obowiązywać już od 1 stycznia 2023 r.
Zapraszamy do współpracy
Kancelaria ATL LAW posiada doświadczenie w doradztwie prawnym z dziedziny prawa konkurencji i praw konsumenta na rzecz podmiotów reprezentujących najróżniejsze gałęzie gospodarki. Świadczymy usługi dla polskich i zagranicznych Klientów. Jeśli w związku z nadchodzącą nowelizacją mają Państwo wątpliwości w zakresie zgodności praktykowanych rozwiązań z nowymi przepisami, zapraszamy do kontaktu i zapoznania się z ofertą Prawo ochrony konkurencji i konsumentów.