Odpowiedzialność członka zarządu, a wniosek o upadłość – Wyrok NSA

Zgodnie z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej (O.p) za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu m.in. w sytuacji, gdy nie wykażą, że doszło do zgłoszenia wniosku o upadłość. W omawianej sprawie prezes zarządu przyjął, że jeśli spółka zalega z płatnościami wyłącznie na rzecz jednego wierzyciela, nie ma obowiązku składania wniosku o upadłość. Zdaniem prezesa ustawa prawo upadłościowe (u.p.u.n.) określa zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli (przynajmniej dwóch) od niewypłacalnych dłużników. Z tego miałoby wynikać, że członek zarządu zwolniony jest z odpowiedzialności w sytuacji, gdy spółka ma dług jedynie wobec jednego wierzyciela. Organy i sądy nie podzieliły tego stanowiska.

Spór z fiskusem o odpowiedzialność członka zarządu

5 października 2020 r. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Warszawie wydał decyzję w przedmiocie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności osoby trzeciej wraz ze spółką za zaległości podatkowe spółki w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2014 r. Prezes zarządu zaskarżył decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sąd oddalił skargę wyrokiem z dnia 8 listopada 2021 r. sygn. akt I SA/Wa 2243/20, a ostatecznie w drodze skargi kasacyjnej sprawa trafiła przed Naczelny Sąd Administracyjny.

Prezes zarządu podniósł w skardze m.in. naruszenie art. 1 ust. 1 u.p.u.n. w zw. z art. 116 § 1 O.p. poprzez jego błędną wykładnię objawiającą się w stwierdzeniu przez sąd pierwszej instancji, że spółka w połowie lipca 2014 r. spełniała przesłanki do ogłoszenia jej upadłości, podczas gdy spółka posiadała wyłącznie jednego wierzyciela, co jednocześnie oznaczało brak zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości spółki, gdyż zdaniem skarżącego Prawo upadłościowe określa zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli (przynajmniej dwóch) od niewypłacalnych dłużników. Zarzucono również naruszenie art. 116 § 1 ust. 1 pkt b O.p. poprzez jego błędną wykładnię i podtrzymanie przez sąd pierwszej instancji orzeczenia organu podatkowego o odpowiedzialności skarżącego za ww. zobowiązania podatkowe spółki, podczas gdy niezgłoszenie przez skarżącego (działającego w imieniu spółki) wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w czasie pełnienia przez niego funkcji w zarządzie spółki nastąpiło bez jego winy, albowiem spółka nie spełniała przesłanek do ogłoszenia jej upadłości, a ewentualny wniosek o ogłoszenie upadłości spółki podlegałby oddaleniu.

Stanowisko NSA – członek zarządu ponosi odpowiedzialność, jeśli nie zgłoszono wniosku

NSA podtrzymał wykładnię fiskusa oraz WSA, stwierdzając iż z niewypłacalnością dłużnika, o której mowa w art. 10 i art. 11 ust. 1 u.p.u.n., mamy również do czynienia, gdy dłużnik ten nie zaspakaja jednego tylko wierzyciela posiadającego znaczną wierzytelność. Przyjęcie, że członek zarządu zwolniony jest z obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji, gdy spółka zalega z płatnościami wyłącznie w odniesieniu do jednego wierzyciela, stawiałoby w uprzywilejowanej pozycji tych członków zarządu, których spółki miałyby tylko jednego wierzyciela – Skarb Państwa, w stosunku do tych, których spółki miałyby co najmniej dwóch wierzycieli. Doszłoby zatem do oczywistego nierównego traktowania członków zarządu (osób trzecich) w zależności od tego, ilu wierzycieli miały zarządzane przez nich spółki oraz do osłabienia funkcji gwarancyjnej odpowiedzialności osób trzecich. Nawet zatem niewykonywanie wymagalnych zobowiązań wobec jednego wierzyciela nie zwalnia członka zarządu od zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Sąd przytoczył na poparcie swojego stanowiska szeroki wachlarz orzecznictwa, m.in. wyrok NSA z dnia 23 czerwca 2021 r. sygn. akt III FSK 75/21, gdzie stwierdzono, iż przesłanka wymieniona w art. 116 § 1 pkt 1 O.p. odnosi się wyłącznie do zgłoszenia wniosku, a nie do skutku tego wniosku, jakim jest ogłoszenie upadłości. Wniosek należy złożyć wówczas, gdy zaistnieją przesłanki niewypłacalności dłużnika, określone w art. 10 i art. 11 u.p.u.n. Jeżeli zatem dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań, powinien taki wniosek zawsze złożyć, nie antycypując, czy zgłoszenie takiego wniosku doprowadzi w konsekwencji do ogłoszenia upadłości. A więc subiektywne przekonanie prezesa zarządu o tym, że ewentualny wniosek o ogłoszenie upadłości spółki podlegałby oddaleniu ze względu na brak przesłanek do ogłoszenia upadłości spółki, nie zdejmował z niego obowiązku zgłoszenia wniosku.

Zdaj się na ekspertów

Interpretacja przepisów Prawa upadłościowego nastręcza przedsiębiorcom wielu trudności, a powyższy wyrok dowodzi, że nawet pojedynczy, zaległy dług może doprowadzić do osobistej odpowiedzialności członka zarządu całym majątkiem. ATL Law reprezentuje Klientów także w postępowaniach upadłościowych oraz procesie restrukturyzacji. Nasi radcowie prawni wspierają przedsiębiorstwa spełniające przesłanki do ogłoszenia upadłości/otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, syndyków masy upadłości, nadzorców sądowych, zarządców oraz wierzycieli. Zapraszamy do zapoznania się z ofertą.