Według wielu statystyk dostępnych w Internecie – sądy powszechne częściej ustalają nieważność umów o kredyt powiązany z CHF niż dokonują ,,odfrankowienia” takiej umowy. ,,Odfrankowienie” oznacza, że umowa może dalej obowiązywać na dotychczasowych warunkach (przy oprocentowaniu bazującym na stawce LIBOR) po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień waloryzacyjnych dotyczących kwoty i rat kredytu. Uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego miała ujednolicić linie orzeczniczą pod kątem ustalenia skutku stwierdzenia abuzywności postanowień waloryzacyjnych w umowach o kredyt frankowy. Taka uchwała ma moc zasady prawnej, a więc wiązałaby wszystkie sądy powszechne oraz SN w sposób bezpośredni. Pytania skierowane do Sądu Najwyższego dotyczyły właśnie m. in. możliwości dalszego wykonywania umów kredytu indeksowanego i denominowanego po eliminacji nieuczciwego mechanizmu waloryzacyjnego. Wobec braku odpowiedzi na te pytania w formie długo wyczekiwanej uchwały, można posiłkować się jedynie już zapadłymi orzeczeniami Sądu Najwyższego, wiążącymi w sprawach w jakich zapadły, w celu ustalenia jakie jest aktualne stanowisko najważniejszego sądu w Polsce w tej kwestii.
Już na wstępie można zasygnalizować, że stanowisko wyrażane w tym kontekście przez Sąd Najwyższy jest niejednolite.
Sąd Najwyższy w paru swoich orzeczeniach wskazał, że po usunięciu niedozwolonej klauzuli walutowej, umowa może nadal istnieć, czyli kredyt w złotych zostaje oprocentowany według stawki LIBOR. Są to m. in. następujące wyroki Sądu Najwyższego – z dnia 4 kwietnia 2019 r. III CSK 159/17, z dnia 27 listopada 2019 r. II CSK 483/18. Uzasadnienia tych wyroków przeczą tezie podnoszonej przez pełnomocników banków jakoby umowa kredytu złotówkowego bez powiązania z walutą obcą nie mogła zostać oprocentowana według stawki LIBOR. Zdaniem tych pełnomocników – wskaźnik LIBOR jest prawnie oraz funkcjonalnie powiązany z kredytem indeksowanym czy denominowanym do waluty obcej, a bez takiego powiązania z walutą obcą używanie wskaźnika LIBOR w umowie kredytu jest dla banku nieopłacalne, a ,,odfrankowienie” jest nieadekwatną sankcją za stosowanie niedozwolonych postanowień umownych. Tymczasem Sąd Najwyższy jasno wskazał, że – Kwestia zapewnienia Bankowi opłacalności z umowy kredytowej jest wtórna w stosunku do prewencyjnego charakteru sankcji bezskuteczności klauzuli abuzywnej (…) Nie ma więc powodu, aby oprocentowanie było według innej stawki niż LIBOR, sankcją dla pozwanego za stosowanie nieuczciwej klauzuli waloryzacyjnej jest w istocie oprocentowanie kredytu według niższej stawki niż kredyt udzielony w złotych i niezawierający klauzul walutowych (penalty default) – wyrok SN z dnia 27 listopada 2019 r. II CSK 483/18.
Na drugim biegunie jest orzeczenie SN, w których opowiada się on za ustaleniem nieważności umowy o kredyt frankowy po usunięciu abuzywnych postanowień umownych. W wyroku z 11.12.2019 r. sygn. akt V CSK 382/18 Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że umowa kredytowa po eliminacji niedozwolonych postanowień umownych powinna zostać uznana za nieważną. Jak argumentował w tym orzeczeniu Sąd Najwyższy – należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).
W konsekwencji stanowisko Sądu Najwyższego jest niejednolite w kontekście ustalenia jakie skutki niesie ze sobą usunięcie niedozwolonych klauzul waloryzacyjnych. Chronologia powyżej wskazanych wyroków skłania do wniosku, że SN bardziej zmierza do uznania skutku w postaci nieważności umowy o kredyt. Powzięcie uchwały przez Izbę Cywilną SN stanowiłoby ujednolicenie stanowiska SN co do skutków eliminacji tych abuzywnych postanowień. Aktualnie jednak mimo, że w orzecznictwie sądów powszechnych istnieje tendencja do nieważności umowy, to wobec poglądów wyrażanych przez SN – ,,odfrankowienie” umowy też ma duże szanse na uwzględnienie w sądzie. Dlatego kierując sprawę do sądu można nadal liczyć się z tym, że w razie uznania klauzul waloryzacyjnych za abuzywne, wynik sprawy może sprowadzać się albo do nieważności umowy albo do ,,odfrankowienia”. Z tej przyczyny co do zasady zalecane jest formułowanie najpierw roszczenia głównego dotyczącego nieważności umowy, a następnie roszczenia ewentualnego dotyczącego ,,odfrankowienia”.