WIBOR pod lupą TSUE– opinia Rzecznika Generalnego

Opinia Rzecznika Generalnego w sprawie WIBOR z września 2025 r.

W dn. 11 września 2025 r. została wydana przez Rzecznika Generalnego opinia w sprawie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) dotycząca pytań prejudycjalnych w zakresie kredytu powiązanego ze stawką WIBOR (w sprawie sygn. C‑471/24). Taka opinia jest ,,podpowiedzią” dla TSUE w kontekście orzeczenia w tej sprawie, ale i tak ostatecznie to TSUE podejmie decyzję co do odpowiedzi na pytania prejudycjalne. Należy też pamiętać, że orzeczenie TSUE wyznacza kierunki interpretacyjne prawa europejskiego, ale to do sądów powszechnych należy ocena spraw pod kątem prawa krajowego i okoliczności faktycznych danej sprawy.

Wracając do przedmiotowej opinii Rzecznika Generalnego, to warto ją odczytywać w kontekście przesłanek negatywnych, które niweczą ocenę danych postanowień pod kątem ich niedozwolonego (abuzywnego) charakteru, jak i przesłanek pozytywnych, czyli tych które muszą być spełnione, aby dane postanowienia umowne można było uznać za niedozwolone.

Nie ma przepisów wyłączających ocenę postanowień dotyczących stawki WIBOR

Pierwsza negatywna przesłanka badania postanowień umownych pod kątem ich abuzywności istnieje wtedy, gdy postanowienia umowne odzwierciedlają obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze. Istnieje bowiem domniemanie, że jeżeli ustawodawca wprowadził jakiś przepis to dążył do utrzymania równowagi, między wszystkimi prawami do których ochrony dąży Unia Europejska, czyli dążył też do ochrony konsumenta. Rzecznik Generalny wskazał, że postanowienia umowne dotyczące zmiennego oprocentowania odnoszące się do stawki referencyjnej WIBOR 6M nie spełniają tej negatywnej przesłanki ,,odzwierciedlenia”. Zgodnie z orzecznictwem TSUE warunek umowny można uznać za „odzwierciedlający” przepis ustawowy lub wykonawczy, gdy wyraża on w konkretny sposób tę samą normę prawną co norma ujęta w tym obowiązującym przepisie, a sam warunek umowny ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Taki ,,odzwierciedlany” przepis musi być konkretny, a nie pozostawać stronom ogólne ramy działania. Rzecznik Generalny wskazał, że art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym ,,stanowi, że jeżeli strony nie uzgodniły stałej stopy oprocentowania kredytu hipotecznego, to sposób ustalania stopy procentowej określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży ustalonej w umowie o kredyt hipoteczny. Przepis ten ustanawia zatem ogólne ramy ustalania stopy procentowej umowy o kredyt hipoteczny o zmiennej stopie oprocentowania.” Przepis ten bowiem nie wyznacza bezwzględnego obowiązku stosowania określonego wskaźnika, a pozostawia wybór tego wskaźnika stronom umowy. W konsekwencji postanowienie umowne, w którym zastrzeżono oprocentowanie zmienne wg stawki WIBOR 6M nie odzwierciedla tego przepisu. Ponadto w ocenie Rzecznika Generalnego to, iż wskaźnik WIBOR znajduje się w wykazie kluczowych wskaźników referencyjnych w rozporządzeniu 2016/1011 (rozporządzeniu BMR) też nie niweczy możliwości kontroli postanowienia umownego odwołującego się do tego wskaźnika, ponieważ umieszczenie tego wskaźnika w przedmiotowym wykazie  stanowi tylko wyraz uznania rynkowego znaczenia wskaźnika WIBOR, a nie tego, że ustawodawca podjął decyzję, iż ten wskaźnik równoważy prawa konsumenta chronione przez prawo Unii Europejskiej. W konsekwencji w świetle tej opinii Rzecznika Generalnego nie ma przepisów wyłączających ocenę postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowaniem wg stawki WIBOR pod kątem ich abuzywności.

Postanowienia umowne dotyczące WIBOR regulują główny przedmiot umowy kredytu, ale można uznać je za nieprzejrzyste.

Kolejną negatywną przesłanką oceny postanowień umownych pod kątem ich abuzywności jest to, że nie mogą one dotyczyć określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, chyba, że te warunki zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. Przez ,,główny przedmiot umowy” rozumie się podstawowe świadczenia w ramach danej umowy, charakteryzujące daną umowę. Rzecznik Generalny uznał, że warunki umowne odnoszące się do zmiennego oprocentowania kredytu należy uznać jako takie dotyczące głównych świadczeń umownych. Jednak taka teza nie pozbawia – według Rzecznika Generalnego – możliwości oceny tych postanowień ze względu na to, że nie są to postanowienia proste i przejrzyste, jeżeli bank nie poinformuje ,,w sposób wystarczająco precyzyjny i dokładny o nazwie stosowanego wskaźnika referencyjnego oraz o nazwie jego administratora, a także o potencjalnych konsekwencjach dla konsumenta wynikających ze stosowania tego wskaźnika, tak aby umożliwić mu oszacowanie przede wszystkim całkowitego kosztu kredytu”. Taka konkluzja wynika z tego, że zgodnie z rozporządzeniem 2016/1011 (rozporządzeniu BMR) na banki został nałożony obowiązek przekazywania informacji o nazwie wskaźników referencyjnych i ich administratorach oraz informacji o potencjalnych konsekwencjach dla konsumenta zastosowania tych wskaźników. Jest to istotne pod kątem tego czy kredytobiorca był informowany o tym, że wskaźnik WIBOR bazuje zasadniczo na szacowaniach (kwotowaniach) dostarczanych przez banki, a nie na rzeczywistych transakcjach, co tworzy pole dla manipulacji takim wskaźnikiem. Warto zauważyć, że Rzecznik Generalny wypowiadał się w sprawie dotyczącej kredytu zawartego w 2019 r., a Rozporządzenie 2016/1011 (rozporządzeniu BMR) wskazujące na ww. zakres informacji zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 2018 r. Dlatego też w kontekście umowy kredytu zwartej przed 2018 r. zostało zadane pytanie prejudycjalne przez Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z 25.09.2025 (sprawa zarejestrowana w TSUE pod sygn. C-630/25). Sąd zapytał czy odnośnie kredytów zawieranych z konsumentami przed dniem 1 stycznia 2018 r. (skoro nie było na to wprost przepisu)  bank miał obowiązek poinformować konsumenta o:

1. podmiocie, który opracowuje wskaźnik referencyjny będący podstawą oprocentowania kredytu,
2. szczegółowych zasadach określających sposób ustalania wskaźnika referencyjnego będącego podstawą oprocentowania kredytu, w tym w szczególności:

– o treści regulaminu zawierającego te zasady,

– o tym, że wskaźnik referencyjny jest wyliczany w oparciu o deklaracje grupy banków, a nie na podstawie rzeczywistych transakcji rynkowych.

W konsekwencji kwestia tego jakie informacje powinny zostać przekazane przy umowach kredytu sprzed daty 1 stycznia 2018 r. będzie jeszcze badana przez TSUE w postępowaniu o sygn. C-630/25.

Czy postanowienia dotyczące WIBOR stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i wprowadzają znaczącą nierównowagę stron?

W kontekście przesłanki pozytywnej, która świadczy o abuzywności postanowień tj. tego czy postanowienia dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik WIBOR stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powodują znaczącą nierównowagę praw i obowiązków ze szkoda na konsumenta – Rzecznik Generalny wskazał, że brak przejrzystości postanowienia sam w sobie nie wystarczy, aby uznać, że ta przesłanka pozytywna została spełniona. Zdaniem Rzecznika Generalnego w celu oceny czy taka przesłanka jest spełniona należy sprawdzić czy nieprzekazanie dokładnych i wystarczających informacji mogło doprowadzić do zaburzenia równowagi na korzyść banku do tego stopnia, że spowodowało znaczącą nierównowagę wynikających ze spornej umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. W związku z tym to do sądu powszechnego będzie należeć zbadanie czy kredytodawca, traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny, mógł rozsądnie zakładać, że konsument ten przyjąłby taki warunek w drodze negocjacji indywidualnych umowy.

Konkluzje

Podsumowując więc opinię można wskazać, że Rzecznik Generalny zakreślił pewne ramy, które mogą zostać zaaprobowane przez TSUE, jednak nadal to co dokładnie trzeba wykazać i jak będzie jeszcze przedmiotem orzecznictwa. W szczególności bardziej pomocne mogą być odpowiedzi na pytania zadane przez Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie pod sygn. C-630/25, oprócz bowiem pytania co do obowiązku informacyjnego banku w kontekście kredytów zawartych przed 2018 r., Sąd Okręgowy w Warszawie zadał pytanie wprost czy za nieuczciwy może zostać uznany warunek umowny określający wysokość oprocentowania kredytu, który posługuje się wskaźnikiem referencyjnym, który:

1. jest wyliczany w oparciu o deklaracje grupy banków, a nie na podstawie rzeczywistych transakcji rynkowych,
2. nie jest zdefiniowany w przepisach prawa krajowego ani unijnego, ale w wewnętrznym regulaminie stowarzyszenia utworzonego przez banki lub pracowników banków, a żaden organ państwowy nie nadzoruje sposobu opracowywania tego wskaźnika,
3. nie odzwierciedla rzeczywistych kosztów finansowania kredytu,

Jest to również istotne pytanie na tle umów kredytów zawartych przed 2018 r., ponieważ wówczas nie obowiązywało rozporządzenie 2016/1011 (rozporządzenie BMR) zawierające regulacje dotyczące zarządzania wskaźnikami referencyjnymi (w tym wskaźnikiem WIBOR) i regulujące szczególną procedurę wnoszenia zarzutów dotyczących tego wskaźnika.