21 marca Prezydent podpisał ustawę z 09.03.23 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Druk nr 2932), wdrażającą postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.06.19 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L Nr 188, s. 79). Zmiany w prawie pracy wydłużają urlop rodzicielski i wprowadzają indywidualne prawo do urlopu dla każdego z rodziców (nieprzenoszalne na drugiego rodzica).
Wydłużone terminy urlopu rodzicielskiego
Zgodnie ze znowelizowanym art. 182(1a) Kodeksu pracy rodzice dziecka będą mieli prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
1) 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2) 43 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.
Ponadto rodzice dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:
1) 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2) 67 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.
Zgodnie z uzasadnieniem projektu proponowane zmiany mają na celu wdrożenie art. 5 dyrektywy 2019/1158, zgodnie z którym państwa członkowskie wprowadzają niezbędne środki w celu zapewnienia, aby każdy pracownik miał indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze czterech miesięcy do wykorzystania przed osiągnięciem przez dziecko określonego wieku, maksymalnie ośmiu lat, który zostanie określony przez poszczególne państwa członkowskie lub w układach zbiorowych. Ponadto zgodnie z motywem 24 dyrektywy 2019/1158 okres, w którym pracownikom powinno przysługiwać prawo do urlopu rodzicielskiego, urlop powinien być powiązany z wiekiem dziecka. Wiek ten należy ustalić tak, aby umożliwić obojgu rodzicom skuteczne skorzystanie z pełnego prawa do urlopu rodzicielskiego przysługującego im na mocy niniejszej dyrektywy 2019/1158.
Oferta: Radca prawny: prawo pracy i sprawy ZUS
Nieprzenoszalna część urlopu
W odróżnieniu od dotychczasowych regulacji każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługiwać będzie wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego ze wskazanego wyżej wymiaru urlopu. Oznacza to, że przykładowo wykorzystanie całości urlopu rodzicielskiego przez matkę nie pozbawia prawa do urlopu ojca (pozostaje mu gwarantowanych 9 tygodni). Prawa do 9-tygodniowego urlopu nie będzie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka (będzie to nieprzenoszalna część urlopu). Jednocześnie w nowych regulacjach wskazano, że skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni będzie oznaczało wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka nieprzenoszalnej części urlopu.
Jak stanowi uzasadnienie projektu, taką zmianę podyktował motyw 20 dyrektywy 2019/1158 wskazujący, że z uwagi na fakt, iż większość ojców nie korzysta z prawa do urlopu rodzicielskiego lub przekazuje znaczną część uprawnień do swojego urlopu matkom – aby zachęcić ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, a jednocześnie utrzymać prawo każdego z rodziców do co najmniej czterech miesięcy urlopu rodzicielskiego, jak przewidziano w dyrektywie 2010/18/UE, niniejsza dyrektywa przedłuża z jednego do dwóch miesięcy minimalny okres urlopu rodzicielskiego, który nie podlega przeniesieniu na drugiego rodzica. Celem zapewnienia, aby co najmniej dwa miesiące urlopu rodzicielskiego były dostępne dla każdego rodzica wyłącznie i aby nie mogły one zostać przeniesione na drugiego z nich, jest zachęcenie ojców do korzystania z przysługującego im prawa do takiego urlopu. Rozwiązanie to również promuje i ułatwia powrót matek na rynek pracy po okresie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Opisane zmiany wchodzą w życie 21 dni po ogłoszeniu ustawy.